Magnolia: zastosowania o których nie wiedzieliście

Dostałam od Czytelniczki bardzo ciekawego maila o treści mniej więcej takiej: “Co ciekawego można zrobić z magnolią?”. W Polsce te piękne drzewa i krzewy kwitną – w zależności od gatunku, odmiany i regionu – od marca do maja. Kochamy je za piękny wygląd i zapach, ale rzeczywiście mało wiadomo o tym do czego można magnolię wykorzystać. 

Czytając o jej leczniczych właściwościach trochę przepadłam w lekturze. Przed napisaniem tego postu wiedziałam z grubsza, że jest wykorzystywana w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej (w skrócie TCM) i mniej więcej tyle. Teraz zaś dowiecie się tego, jakie magnolie wykorzystuje się leczniczo, jakie ich części są uznawane za surowiec zielarski i nie tylko.

Czy magnolie są jadalne?

Magnolie, a konkretniej płatki (bo przecież i tak potocznie myślimy magnolia = kwiat) można jeść. Płatki magnolii nadają się np. do stir-fry, infuzowania octów czy marynowania. Z magnolii robi się szereg herbatek leczniczych. 

Osobiście nie przepadam za ich smakiem, jakoś tak mydlanie i perfumiasto mi się kojarzą, dlatego punkt o jedzeniu dodałam dla porządku. Kto wie? Może zostaniecie magnoliowymi koneserami?

Wykorzystanie magnolii w kosmetyce

Tradycyjnie uważano, że przemywanie twarzy naparem magnolii rozjaśniało cerę. Czasami można też spotkać eteryczny olejek magnoliowy (bardzo rzadko). Można również przygotować macerat olejowy z magnoliami, jeśli lubicie robić na przykład domowe perfumy, na pewno zapach ładnie przejdzie do oleju. Może być ciężką, kwiatową nutą, podobną nieco do nuty jaśminowo-bzowej. Raczej bliżej nuty bazy, dla fanów orientalnych, słodkich zapachów. Znalazłam też kilka szamponów z dodatkiem wosku z magnolii.

Lecznicze właściwości magnolii

W ziołolecznictwie używa się głównie dwóch części magnolii:

• kory (cortex magnoliae)
• kwiatów (flos magnoliae)

W wykorzystaniu przoduje Tradycyjna Medycyna Chińska (TCM).

Jakie magnolie wykorzystuje się leczniczo

Magnolie pochodzą z dwóch kontynentów:

1. W Eurazji za gatunek typowy uważa się magnolię Magnolia officinalis (magnolię lekarską).
2. W Ameryce Północnej – Magnolia grandiflora (Magnolię wielkokwiatową).

Najsłynniejsza leczniczo jest M. officinalis, ceniona w Chinach. Niemniej, dotarłam do opracowań, gdzie wskazywano, że leczniczo używa się około 20 innych gatunków magnolii. To pozwala przypuszczać, że skoro 20 różnych gatunków, to dlaczego nie nasza ogrodowa? Odmiany ogrodowe są co prawda selekcjonowane nie pod kątem właściwości leczniczych, ale wizualnych, ale myślę, że jest duża szansa, iż będą w nich podobne związki.

Pąki magnolii przy problemach z zatokami i alergią.

Choć stosuje się określenie “kwiat magnolii” (flos magnoliae), to w praktyce używa się jeszcze zamkniętych pąków kwiatowych. 

Pąki magnoliowe są bardzo charakterystyczne – duże, włochate, wyglądają troszkę jak małe nietoperze. Takie pąki pozyskuje się w całości, suszy i sprzedaje albo całe albo w formie zmielonej (zwykły, bury proszek). Jest to jeden z najbardziej znanych środków ziołowych przy problemach z zatokami.

Jeśli interesuje Was temat naturalnych sposobów na zatoki, zerknijcie na artykuł Domowe sposoby na zatoki.

W Tradycyjnej Medycynie Chińskiej pąki magnolii są remedium wspomagającym dla astmatyków, korzysta się z nich w przypadku problemów z katarem alergicznym (najczęściej takim bardzo rzadkim i lejącym się), przy zatkanym nosie, rozrzedzająco na flegmę i przy bólach głowy spowodowanych zatkanym nosem. 

Alergikom polecam zapoznać się z listą ziół pomocnych w walce z alergią oraz wskazówkami, jak stosować olejki eteryczne na alergie sezonowe.

Składniki aktywne pączków magnolii

Magnolie zawierają bogactwo związków chemicznych o potencjalnych właściwościach leczniczych, które są przedmiotem intensywnych badań. Do najważniejszych grup związków należą terpeny (monoterpeny i seskwiterpeny), ligniany i neoligniany, oraz alkaloid magnoflorynę.

Terpeny

Terpeny, w tym monoterpeny i seskwiterpeny, są szeroko rozpowszechnione w świecie roślinnym i nadają charakterystyczny zapach wielu kwiatom i owocom, w tym magnolii. Monoterpeny, takie jak limonen, mają wykazywać działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Seskwiterpeny, z kolei, znane są z potencjalnych właściwości przeciwzapalnych i przeciwnowotworowych. Badania wykazały, że seskwiterpeny mogą modulować ścieżki sygnałowe w komórkach nowotworowych, co prowadzi do ich śmierci (apoptozy) lub zahamowania proliferacji.

Ligniany i neoligniany

Ligniany i neoligniany to związki występujące w drewnie i tkankach roślinnych, w tym w magnolii, które wykazują szerokie spektrum aktywności biologicznej. Posiadają one potencjalne właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne i przeciwnowotworowe. Badania sugerują, że ligniany mogą modulować działanie enzymów i receptorów w organizmie, co ma znaczenie w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych i nowotworowych. Neoligniany, będące pochodnymi lignianów, również są badane pod kątem ich działania biologicznego, które może mieć zastosowanie w medycynie.

Alkaloid Magnofloryna

Magnofloryna to alkaloid znaleziony w magnolii, który zwraca uwagę swoimi potencjalnymi właściwościami farmakologicznymi. Badania wstępne wskazują na jego działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne, a nawet antydiabetyczne. Alkaloid ten może wpływać na regulację poziomu cukru we krwi oraz na poprawę wrażliwości na insulinę, co czyni go obiektem zainteresowania w kontekście leczenia i profilaktyki cukrzycy.

Jak przyjmować pąki magnolii?

Substancje czynne zawarte w magnolii (oprócz części żywic) całkiem ładnie przenikają do wody. Dlatego pąki magnolii tradycyjnie są spożywane w postaci herbaty/naparu wodnego.

Dowiedz się jak prawidłowo przygotować ziołowe napary. 

Moim zdaniem jednak (co nie jest tradycyjne!) skorzystałyby z zaparzenia w emulsji, czyli po prostu w mleku lub w mleku owsianym, podobnie jak herbatka baziowa. Dlaczego? Pąki magnolii zawierają substancje rozpuszczalne zarówno w wodzie jak i w tłuszczach, więc mleko wydaje mi się naturalnym i logicznym wyborem.

Jak zbierać pączki magnolii?

Wybierz dorodne drzewo magnoliowe, takie, które rośnie w czystym miejscu.

Suchego, słonecznego dnia odłamujesz nieotwarte (!) pąki magnolii i suszysz je w domu. One są już same w sobie dość „suche”, więc wystarczy włożyć je do przewiewnej, papierowej torby i powinny się ładnie zasuszyć w temperaturze pokojowej.

Wysuszone pączki przechowuj w całości i miel na bieżąco.

Jak stosować pąki magnolii?

Będę jednak szczera: troszkę tych pączków będzie potrzeba. Dlatego warto się zastanowić, czy jednak nie zakupić pączków dobrej jakości w większej ilości (powiedzmy 250g). Zdecydowanie odradzam zakup sproszkowanego towaru, zwłaszcza jeśli nie jesteś pewien źródła, bo nigdy nie wiadomo co jest w proszku.

Dziennie poleca się napar z 3-9 g. Dodatkowo, w TCM pąki czasem stanowią tylko dodatek do mieszanki.

Jeśli masz mało pączków, a nie chcesz kupować, możesz spróbować nowoczesnej gemmoterapii i przygotować je w postaci glicerytu tak jak gemmaterapeutyczny gliceryt z pączków czarnej porzeczki. Jest to zupełnie nietradycyjny sposób, ale moim zdaniem zdecydowanie wart rozważenia. Trzeba tylko pamiętać, że taki gliceryt wymaga pączków świeżych – wystarczy ok. 5-10 g.

Przeciwwskazania:
Pąki i kora magnolii są dość łagodnymi ziołami, natomiast są przeciwwskazane do stosowania podczas ciąży, zwłaszcza pierwszego trymestru. Mogą potencjalnie wywołać skurcze macicy.

Jak zazwyczaj w przypadkach ziół, nie ma danych dotyczących pączków magnolii i karmienia piersią (nikt nie robi obecnie eksperymentów na kobietach karmiących). Dlatego w takim przypadku najlepiej skonsultować się z lekarzem.

Kora magnolii (cortex magnoliae) w ziołolecznictwie

Drugą, a może nawet pierwszą, częścią magnolii, która jest używana jest magnoliowa kora. Najlepiej pozyskiwać ją jesienią albo przed kwitnieniem, czyli wtedy, kiedy drzewo przygotowuje się do zimy i gromadzi wszystkie cenne składniki. 

W domu możemy co najwyżej troszkę poskrobać sobie gałązki młode scyzorykiem i zaparzyć herbatkę, ale klasycznie wykorzystuje się nieco grubszą korę, pochodzącą min. z Magnolia officinalis. Wygląda ona trochę jak kora cynamonu. Taką korę suszy się i często proszkuje i potem albo dodaje do mieszanek albo przygotowuje się z niej różne ekstrakty.

W TCM kora magnolii nazywa się Hou Po i łączy się ją na przykład ze sproszkowaną owocnią gorzkiej pomarańczy. Jest oczywiście wpisana do oficjalnej farmakopei chińskiej. Stosuje się ją tradycyjnie w przypadkach problemów trawiennych, zwłaszcza żołądkowych (to ma sens kora + gorzka pomarańcza stymulują min. wydzielanie soków żołądkowych). W takich przypadkach stosuje się odwar, tak z 3-10 g kory. Bywa też używany w łagodnych formułach uspokajających. Jednak to, co sprawia, że kora magnoliowa uzyskała tyle atencji, to najnowsze badania naukowe.

Honokiol i magnolol – właściwości przeciwnowotworowe

Dwa najsłynniejsze składniki magnoliowej kory to magnolol i honokiol. Honokiol to polifenol znajdujący się w różnych magnoliach i znajdujemy go właśnie w towarzystwie magnololu. W wielu badaniach wykazał działanie przeciwzapalne i przeciwnowotworowe, co ciekawe, bez podwyższonej toksyczności. Wiem, że wszystko może być przeciwnowotworowe w jakichś tam badaniach, ale honokiol uznano za na tyle obiecujący, że rzeczywiście badania są już dość zaawansowane.

Honokiol działa bardzo łagodnie i może dobrze „dogadywać się” z nowoczesnymi lekami oraz działać dobrze wspomagająco przy radioterapii czy chemioterapii. Oczywiście nie ma jasnych badań jeszcze pod tytułem: „Jeśli bierzesz chemię x to weź tyle i tyle”, natomiast właściwości są bardzo obiecujące. Moim zdaniem najlepszy będzie ekstrakt który nie jest czystym honokiolem, ale występuje w naturalnym towarzystwie innych polifenoli.

Kora magnolii jako środek uspokajający

Wśród tych samych związków szuka się wyjaśnienia innych właściwości magnoliowych. Kora magnolii jest bowiem świetnym środkiem sedatywnym, czyli uspokajającym. Praktycznie nie posiada skutków ubocznych (powiedzmy sobie, że jeśli u jednej osoby na ileś tam badanych wywołała ból głowy to nie jest to wielki skutek uboczny) i łagodnie uspokaja bez poczucia otumanienia oraz nie uzależnia. Nie muszę chyba dodawać, że to Amerykanie – bodajże największy rynek antydepresantów na świecie – szczególnie żywotnie są zainteresowani tymi właściwościami. Także herbatka z kory magnolii przed snem – dlaczego nie?

Herbatki lecznicze z magnolii

Warto dodać, że magnolia bardzo ładnie komponuje się w ziołowych mieszankach. Taką klasyczną mieszanką uspokajającą według medycyny japońskiej Kampo jest na przykład Hangekobokuto – jednych z jej składników jest perill shiso, zwana również miętą japońską.

Inną herbatą z magnolią jest herbata o nazwie Saiboku–to, którą spożywa się do posiłków, ponieważ część składników jest rozpuszczalnych w tłuszczach. Saiboku-to bywa również podawana osobom cierpiącym na astmę i sugeruje się, że ma właściwości podobne do środków sterydowych, ale bez tylu skutków ubocznych. Jest to herbatka zmniejszająca wydzielanie histaminy. W tego typu herbatach stosowana jest głównie kora magnolii szerokolistnej (Magnolia obovata).

Magnolia – bezpieczeństwo stosowania

Przyjmowanie magnolii (kory czy kwiatu) w krótkim okresie (mniej niż 6 tygodni) jest ogólnie uważane za bezpieczne. 

Magnolia nie powinna być używana podczas ciąży, ponieważ może powodować skurcze macicy. Nie ma informacji dotyczących karmienia piersią, bo nikt nie robi badań na kobietach karmiących.

Kora magnolii jako środek sedatywny może wchodzić w interakcje z innymi środkami uspokajającymi, przeciwbólowymi czy ogólnie takimi, które spowalniają system nerwowy. Może rozrzedzać krew i dlatego nie powinno się jej przyjmować przez około 14 dni przed planowaną operacją.

Bibliografia:

1. Endo, M., Oikawa, T., Tonooka, M., Hanawa, T., Odaguchi, H., Hori, M. (2022). Hangekobokuto, a traditional Japanese herbal medicine, ameliorates postoperative ileus through its anti-inflammatory action. Journal of Smooth Muscle Research, 58, 78-88. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36216552/
2. Fried, L. E., & Arbiser, J. L. (2009). Honokiol, a multifunctional antiangiogenic and antitumor agent. Antioxidants & redox signaling, 11(5), 1139-1148. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2842137/
3. Ikarashi, Y., Yuzurihara, M., Sakakibara, I., Nakai, Y., Hattori, N., & Maruyama, Y. (2001). Effects of the extract of the bark of Magnolia obovata and its biphenolic constituents magnolol and honokiol on histamine release from peritoneal mast cells in rats. Planta medica, 67(8), 709-713. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11731910/
4. Kaneko, A., Cho, S., Hirai, K., Okabe, T., Iwasaki, K., Nanba, Y., Ouchi, Y., Cyong, J. (2005). Hange-koboku-to, a Kampo medicine, modulates cerebral levels of 5-HT (5-hydroxytryptamine), NA (noradrenaline) and DA (dopamine) in mice. Phytotherapy Research: PTR, 19(6), 491-5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16114091/
5. Nakajima, S., Tohda, Y., Ohkawa, K., Chihara, J., & Nagasaka, Y. (1993). Effect of Saiboku‐to (TJ‐96) on Bronchial Asthma Induction of Glucocorticoid Receptor, β–Adrenaline Receptor, IgE‐Fce Receptor Expression and Its Effect on Experimental Immediate and Late Asthmatic Reaction. Annals of the New York Academy of Sciences, 685(1), 549-560. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8395780/
6. Park, J., Lee, J., Jung, E., Park, Y., Kim, K., Park, B., … & Park, D. (2004). In vitro antibacterial and anti-inflammatory effects of honokiol and magnolol against Propionibacterium sp. European journal of pharmacology, 496(1), 189-195. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15288590
7. Shen, Y., Li, C. G., Zhou, S. F., Pang, E. C. P., Story, D. F., Xue, C. C. L. (2008). Chemistry and bioactivity of Flos Magnoliae, a Chinese herb for rhinitis and sinusitis. Current Medicinal Chemistry, 15(16), 1616-1627. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18673228/
8. Sumino, M., Saito, Y., Ikegami, F., Hirasaki, Y., & Namiki, T. (2012). Efficient preparation of Hangekobokuto (Banxia-Houpo-Tang) decoction by adding perilla herb before decoction is finished. Natural product communications, 7(12), 1619-1622.t
9. Sulakhiya, K., Kumar, P., Gurjar, S. S., Barua, C. C., & Hazarika, N. K. (2015). Beneficial effect of honokiol on lipopolysaccharide induced anxiety-like behavior and liver damage in mice. Pharmacology Biochemistry and Behavior,132, 79-87. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25725264/