Czym jest flegma i dlaczego ją mam? 

Flegma jest niczym innym, jak gęstym i lepkim śluzem wytwarzanym w układzie oddechowym, szczególnie w płucach i w gardle. Może być produkowana w wyniku podrażnienia, infekcji, alergii czy też palenia papierosów i wydalana poprzez kaszel (dzięki tzw. rzęskom wyściełającym drogi układu oddechowego). Wydzielanie śluzu jest pierwszą linią obrony przed substancjami drażniącymi, które wdychane są do płuc. Wdychana sadza, kurz, drobnoustroje i gazy mogą w skrajnych sytuacjach uszkodzić nabłonek dróg oddechowych i prowadzić do pewnych dysfunkcji.  

Dlaczego powstaje flegma? 

Śluz tworzy ochronną wyściółkę w niektórych częściach ciała, nawet jeśli dana osoba jest zdrowa. Zapobiega on wysychaniu tych obszarów i pomaga bronić się przed patogenami, w tym wirusami i bakteriami. Jego gęstsza forma, flegma, odgrywa ważną rolę w wychwytywaniu i eliminowaniu obcych cząstek. 

Oto kilka typowych powodów, dla których flegma lub śluz mogą gromadzić się w gardle: 

1. Infekcje: Choroby układu oddechowego, takie jak przeziębienie, grypa lub zapalenie zatok, mogą stymulować produkcję śluzu w ramach obrony organizmu przed patogenami. Nadmiar śluzu wytwarzanego w przewodach nosowych może spływać do tylnej części gardła, prowadząc do uczucia śluzu w gardle.
2. Alergie: Reakcje alergiczne na czynniki środowiskowe, takie jak pyłki, kurz, grzyby, sierść zwierząt lub niektóre pokarmy, mogą prowadzić do reakcji zapalnej w układzie oddechowym, powodując wzrost produkcji śluzu. 
3. Czynniki drażniące: Narażenie na czynniki takie jak dym, zanieczyszczone powietrze lub silne zapachy, może wywoływać również uporczywe chrząkanie. 
4. Choroba refluksowa przełyku (tzw. GERD, od ang. gastroesophageal reflux disease): Co ciekawe, kwas żołądkowy, który cofa się do przełyku, może podrażniać gardło i powodować zwiększoną produkcję śluzu, co jest przykładem fenomenu pojawienia się flegmy bez kataru. 
5. Odwodnienie: Niewystarczające nawodnienie organizmu może prowadzić do zagęszczenia śluzu, utrudniając organizmowi jego oczyszczanie i powodując uczucie flegmy w gardle. 

Flegma w gardle i chrząkanie 

Obecność flegmy lub śluzu w gardle jest często wynikiem działania naturalnych mechanizmów obronnych organizmu w odpowiedzi na podrażnienie, infekcję lub inne czynniki wpływające na układ oddechowy. Mogą temu towarzyszyć problemy z krtanią, zaburzenia głosu, świszczenie, chrząkanie.

Wrażenie śluzu w gardle związane z kaszlem jest zwykle pomijane, ponieważ nie znajduje odzwierciedlenia w badaniach fizjologicznych dotyczących kaszlu. Wyniki badań Ogawa et al. (2013) sugerują, że uczucie śluzu w gardle (tzw. SMIT, od ang. sensation of mucus in the throat) może wynikać z kolonizacji grzybiczej u pacjentów z przewlekłym kaszlem. Sugeruje się, że obok „kaszlu” lub „plwociny”, SMIT może stać się trzecim kluczowym objawem klinicznym do przewidywania skuteczności terapii przeciwgrzybiczej u pacjentów z przewlekłym kaszlem. 

Czy kolor flegmy ma znaczenie? 

Kolor plwociny odgrywa ważną rolę w koncepcji choroby w przypadku ostrego kaszlu, zarówno z punktu widzenia pacjentów, jak i lekarzy. Może dać wskazówkę, co się dzieje w twoim układzie oddechowym. 

• Przezroczysta lub biała wydzielina: normalna lub alergiczna. 
• Żółta lub zielona: Ten kolor sugeruje obecność białych krwinek i może być (ale nie musi) oznaką infekcji bakteryjnej zwiazanej z np. zapaleniem oskrzeli lub zapaleniem płuc. 
• Czerwona lub różowa: może świadczyć o obecności świeżej krwi, podrażnieniu błon śluzowych lub krwawieniu z płuc, co należy jak najszybciej skonsultować z lekarzem. 
• Brązowa: obecność starej krwi. 
• Szara lub czarna: wdychanie zanieczyszczonego powietrza (palenie papierosów, smog, praca na kopalni), grzybica. 

Infekcje dróg oddechowych to główna przyczyna wizyt u lekarza pierwszego kontaktu, badań diagnostycznych oraz przepisywania antybiotyków.

Na co warto zwrócić uwagę?

Wyniki pewnych badań sugerują, że kolor plwociny nie powinien być wykorzystywany jako jedyny czynnik do różnicowania między infekcjami wirusowymi i bakteryjnymi, a tym samym podejmowania decyzji o przepisaniu antybiotyku w danej grupie pacjentów. Pomimo dowodów naukowych, lekarze pierwszego kontaktu nadal często przepisują antybiotyki. Nadmierne ich przepisywanie w podstawowej opiece zdrowotnej wiąże się najprawdopodobniej z obawami przed rozwojem choroby. Musimy się jednak zastanowić nad racjonalnym stosowaniem antybiotyków, by zapobiec rozwojowi antybiotykooporności.

Innymi słowy, nadużywanie lub niewłaściwe stosowanie antybiotyków może prowadzić do przetrwania i rozprzestrzeniania się opornych bakterii, utrudniając tym samym leczenie infekcji.  

Jak pozbyć się śluzu i flegmy z gardła i nosogardzieli? 

Przy wystąpieniu zbyt gęstego, uporczywego śluzu, warto sięgnąć po domowe sposoby, które pomogą udrożnić nos, zatoki i nawilżyć gardło: 

1. Picie dużej ilości płynów. Utrzymywanie nawodnienia poprzez picie płynów jest korzystne dla ogólnego stanu zdrowia, a także może być kojące dla dróg oddechowych.  
2. Unikanie suchego powietrza. Suche powietrze podrażnia nos i gardło, powodując powstawanie większej ilości śluzu jako środka nawilżającego. Umieszczenie nawilżacza np. w sypialni sprzyja utrzymaniu układu oddechowego w lepszej kondycji i tym samym poprawie snu. Uwaga: pamiętajmy jednak, by permanentnie nie nawilżać powietrza w domu ze względu na zwiększoną możliwość powstawania grzybów.
3. Inhalacje.
4. Irygacje oraz płukanki słoną wodą lub solą fizjologiczną. Zajrzyj do tego artykułu, aby dowiedzieć się więcej na temat starożytnej metody płukania zatok.
5. Uniesiona głowa. Gdy nagromadzenie śluzu jest szczególnie uciążliwe, pomocne może być spanie na kilku poduszkach lub na odchylonym krześle. Leżenie na płasko może zwiększać dyskomfort, ponieważ może wydawać się, że śluz gromadzi się w tylnej części gardła.
6. Oczyszczanie dróg oddechowych. Kuszące może być stosowanie środków hamujących kaszel, gdy jest on dokuczliwy. Jednak kaszel jest sposobem organizmu na usunięcie wydzieliny z płuc i gardła.
7. Unikanie zanieczyszczonego powietrza i palenia (w tym biernego). Palenie powoduje zwiększenie produkcji śluzu/flegmy.
8. Regularne wietrzenie pomieszczeń.
9. Stosowanie ostrzejszych przypraw, ziół i olejków eterycznych. W tym wpisie poznasz zioła znane z działania dopieszczającego Twoje płuca.

Czy flegma może być niebezpieczna? 

Ogólnie rzecz ujmując, flegma sama w sobie nie powinna być niebezpieczna. Jest naturalnym produktem mechanizmów obronnych układu oddechowego i służy do wychwytywania i eliminowania obcych cząstek.

Jednak podstawowa przyczyna nadmiernej lub uporczywej flegmy może być związana z różnymi schorzeniami, które wymagają uwagi i leczenia. Zalegająca flegma często jest uciążliwa, trudna do pozbycia się. Flegma, która nie jest usuwana, np. poprzez wyplucie, może stać się w pewnym stopniu dla nas niebezpieczna ze względu na uniemożliwienie swobodnego oddychania. Może być związana z poważnymi chorobami, np. autoimmunologicznym upośledzeniem drożności dróg oddechowych (tzw. MMP, od ang. mucous membrane pemphigoid), mukowiscydozą, przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (tzw. COPD, od ang. chronic obstructive pulmonary disease) czy z dysfunkcją rzęsek.

Dodatkowo tzw. czopy i blaszki śluzu mogą powodować miejscowe warunki niedotlenienia na powierzchni dróg oddechowych, skutkując tym samym niedrożnością przepływu powietrza, stanem zapalnym, infekcją, a ostatecznie uszkodzeniem ściany dróg oddechowych. 

Jeśli masz uporczywe lub poważne objawy ze strony układu oddechowego, takie jak ciągła chrypka i flegma w gardle, ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem w celu uzyskania właściwej oceny i wskazówek. 

***

Bibliografia: 

• Altiner A. et al., Sputum colour for diagnosis of a bacterial infection in patients with acute cough Scand J Prim Health Care. 2009;27(2):70-3. doi: 10.1080/02813430902759663. PMID: 19242860 PMCID: PMC3410464 DOI: 10.1080/02813430902759663 
• Bonilha et al., Efficacy of Six Tasks to Clear Laryngeal Mucus Aggregation J Voice. 2017 Mar;31(2):254.e11-254.e15.doi: 10.1016/j.jvoice.2016.06.019. Epub 2016 Jul 26. PMID: 27469450 PMCID: PMC5266670 DOI: 10.1016/j.jvoice.2016.06.019
• Hill D.B. Physiology and pathophysiology of human airway mucus Physiol Rev. 2022 Oct 1;102(4):1757-1836. doi: 10.1152/physrev.00004.2021. Epub 2022 Jan 10. PMID: 35001665 PMCID: PMC9665957 DOI: 10.1152/physrev.00004.2021 
• Hull J. H., Walsted E.S., Pavitt M.J., et al., An evaluation of a throat discomfort visual analogue scale in chronic cough Eur Respir J. 2020 Mar 5;55(3):1901722. doi: 10.1183/13993003.01722-2019. Print 2020 Mar. PMID: 31744835 DOI: 10.1183/13993003.01722-2019
• Law S, Pillai J., Burgess C., Persistent sore throat: a case of laryngeal mucous membrane pemphigoid BMJ Case Rep. 2020 Feb 25;13(2):e233566. doi: 10.1136/bcr-2019-233566. PMID: 32102894 PMCID: PMC7046437 DOI: 10.1136/bcr-2019-233566
• Ogawa H., Fujimura M., Takeuchi Y., Makimura K. Chronic cough management: Dealing with a sensation of mucus in the throat First published: 19 February 2013 https://doi.org/10.1111/resp.12064
• Ogawa H., Fujimura M., Ohkura N., Makimura K., Chronic cough management: dealing with a sensation of irritation in the throat Respirology. 2013 Nov;18(8):1278-9. doi: 10.1111/resp.12166. PMID: 23937276
• Rogers D.F. Physiology of airway mucus secretion and pathophysiology of hypersecretion Respir Care. 2007 Sep;52(9):1134-46; discussion 1146-9. PMID: 17716382
• Stockley R.A., O’Brien C., Pye A., Hill S.L.Relationship of sputum color to nature and outpatient management of acute exacerbations of COPD Chest PMID: 10858396 DOI: 10.1378/chest.117.6.1638. 2000 Jun;117(6):1638-45. doi: 10.1378/chest.117.6.1638.