Sezon na kleszcze niestety już się zaczął. Warto wiedzieć, jak można się przed nimi zabezpieczać, żeby nie rezygnować z wartościowego kontaktu z naturą. Na naszym blogu znajdziecie już artykuł, który omawia naturalne sposoby na kleszcze. Wskazówki, które w nim zawarliśmy pomogą Wam unikać ugryzień kleszczy. W sklepie z kolei jest już ponownie dostępna Mieszanka Spacerowa, którą polecają leśnicy, pszczelarze i rodzice kochających kontakt z naturą dzieci.
Dziś z kolei chcemy zwrócić uwagę na to, co robić już po ugryzieniu, jeśli niestety do tego dojdzie. Zebraliśmy najczęstsze pytania i zadaliśmy je doktor Idze Mieczkowskiej, która jest doktorem nauk biologicznych i biologiem molekularnym.
Jak wygląda ugryzienie kleszcza?
Większość ugryzień kleszcza jest bezbolesna i powoduje powstanie niewielkich objawów, takich jak zaczerwienienie lub/i obrzęk skóry. Najczęstszym objawem klinicznym (70% pacjentów) jest rumień wędrujący, czyli rozszerzające się zaczerwienienie skóry, które zwykle rozwija się w miejscu ukąszenia kleszcza.
Co robić po ugryzieniu kleszcza, jak postępować?
Ważne, by kleszcza jak najszybciej usunąć. Im dłużej kleszcz tkwi w naszej skórze, tym większe jest ryzyko zachorowania. Do usunięcia kleszcza można użyć kleszczyków lub pęsety, tak, by uchwycić kleszcza jak najbliżej skóry. Kleszcza należy wyciągnąć powolnym i jednostajnym ruchem ręki, tak, by usunąć całego kleszcza. Jeśli nie jesteśmy w stanie zrobić tego sami, lepiej będzie umówić się z lekarzem, pielęgniarką lub inną osobą wykwalifikowaną, która zrobi to precyzyjnie i da dokładne wskazówki, jak postępować dalej na podstawie obserwacji miejsca ugryzienia. Po usunięciu, warto zachować kleszcza, np. poprzez włożenie go do pudełeczka lub zabezpieczenie kawałkiem przezroczystej taśmy. Alternatywnie można zrobić zdjęcie kleszcza. Ocena morfologii (wyglądu) kleszcza pozwoli nam ocenić, z jakim gatunkiem mamy do czynienia i odpowiedzieć na pytanie, czy usunęliśmy kleszcza w całości.
Jak bezpiecznie usunąć kleszcza?
Porady na podstawie popularnych faktów i mitów:
- Nie wykręcaj i nie ściskaj kleszcza. Może to spowodować rozgniecenie lub usunięcie tylko części kleszcza, skutkując nasileniem infekcji.
- Nie wyciągaj kleszcza palcami. Użyj to tego specjalnej pęsety, szczypiec lub lasso, tak, by w precyzyjny sposób chwycić (przyciskając lekko do skóry) i wyjąć kleszcza.
- Nie używaj masła, lakieru do paznokci lub źródła gorąca. Można wyrządzić sobie jeszcze większą krzywdę, poprzez np. poparzenie skóry. Potraktowanie kleszcza czynnikiem chemicznym lub fizycznym może wywołać reakcję skutkującą szybszym rozprzestrzenieniem się bakterii do krwiobiegu, tym samym zwiększając ryzyko infekcji i choroby.
Czy ugryzienie przez kleszcza to pewna borelioza?
Niektóre kleszcze mogą być nosicielami bakterii, tzw. krętek Borrelia burgdoferi. Wywołują one wielonarządową chorobę, zwaną boreliozą. Według generalnej zasady, by doszło do zakażenia krętkami wywołującymi boreliozę, kleszcz musi być przyczepiony do skóry przez minimum 36 godzin. Reasumując, samo ugryzienie kleszcza nie determinuje zachorowania na boreliozę.
Jakie inne choroby mogą przenosić kleszcze?
Borelioza jest jedną z częstszych chorób odkleszczowych występujących w Polsce, jednak zostały zidentyfikowane również inne choroby przenoszone przez te stworzenia. Są nimi: kleszczowe zapalenie mózgu (KZM), anaplazmoza, babeszjoza, dur powrotny, erlichioza, gorączka krymsko-kongijska, gorączka plamista Gór Skalistych, neoerlichioza, porażenie kleszczowe, tularemia lub wirus Powassan. Choroby przenoszone przez kleszcze są chorobami występującymi zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Są one spowodowane zakażeniem różnymi patogenami, takimi jak: bakterie, wirusy lub pierwotniaki.
Jakie są objawy boreliozy? Co powinno nas zaniepokoić po ukąszeniu?
U większości zakażonych osób, namacalnym symptomem boreliozy jest rumień wędrujący, który pojawia się miesiąc po ugryzieniu kleszcza. Wczesna borelioza poza rumieniem może się również charakteryzować rozwojem objawów grypopodobnych czy też wysypki na skórze. U pacjentów z nieleczonymi miejscowymi zakażeniami może wystąpić rozprzestrzenianie się krętków do innych części ciała, prowadząc tym samym do pogorszenia stanu zdrowia pacjenta. Do poważniejszych objawów należą problemy ze stawami, układem nerwowym (zapalenie opon mózgowych, porażenie twarzy) lub sercowym.
Kiedy zgłosić się do lekarza?
Gdy jesteśmy pewni lub podejrzewamy ukąszenie przez kleszcza i po jakimś czasie zauważymy stan zapalny skóry, a tym bardziej jeśli zaobserwujemy ból stawów, nerwów lub serca, najbezpieczniej będzie zgłosić się do lekarza. W przypadku stwierdzenia klinicznych objawów boreliozy (wczesnych lub późnych), lekarz może zlecić badania oraz potencjalne leczenie. Specjaliści przeprowadzą badania i testy diagnostyczne w kierunku tej choroby. Jedną z podstawowych metod badania jest badanie poziomu przeciwciał, czyli białek biorących udział w odpowiedzi immunologicznej organizmu. Wynik pozytywny sugeruje wcześniejszy kontakt z patogenami, w tym przypadku bakteriami krętka.
Pamiętajmy jednak, że samo wykrycie przeciwciał nie oznacza choroby. Natomiast ich wysoki poziom już tak. Można również przeprowadzić badania bakteriologiczne na podstawie płynu mózgowo-rdzeniowego czy stawowego. Leczenie boreliozy zwykle opiera się na antybiotykoterapii trwającej od 2 do 4 tygodni i większość pacjentów wraca do zdrowia bez komplikacji.
Jak się ochronić przed kleszczopochodnymi chorobami?
Walka z boreliozą czy innymi kleszczopochodnymi chorobami koncentruje się na środkach zapobiegawczych w celu uniknięcia ukąszeń kleszczy. Obejmują one noszenie odzieży ochronnej oraz stosowanie środków odstraszających kleszcze na skórze lub odzieży. Związki pochodzenia roślinnego, zwłaszcza olejki eteryczne, mogą być obiecującymi składnikami produktów przeciwkleszczowych.
Do najpopularniejszych olejków eterycznych o działaniu kleszczobójczym lub odstraszającym należą:
- olejek z drzewa herbacianego,
- olejek z trawy cytrynowej,
- olejek z mięty pieprzowej,
- olejek eukaliptusowy,
- olejek lawendowy,
- olejek goździkowy.
Poza środkami ochronnymi, ważne jest sprawdzanie skóry po ekspozycji w środowisku trawiastym i zalesionym oraz, w razie potrzeby, usunięcie kleszcza tak szybko, jak to możliwe po ugryzieniu. Ponadto niezbędne jest wczesne wykrycie objawów i konsultacja z lekarzem, ponieważ wczesne leczenie może zapobiec rozwojowi potencjalnej choroby.
***
Bibliografia:
- Adenubi, O., Fasina, F., McGaw, L., Eloff, J., & Naidoo, V. (2016). Plant extracts to control ticks of veterinary and medical importance: A review. South African Journal of Botany, 105, 178-193. https://doi.org/10.1016/j.sajb.2016.03.010
- Agre, F. (1993). The value of early treatment of deer tick bites for the prevention of Lyme disease. Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine, 147(9), 945. https://doi.org/10.1001/archpedi.1993.02160330035013
- Costello, C. M., Steere, A. C., Pinkerton, R. E., & Feder, H. M. (1989). A prospective study of tick bites in an endemic area for Lyme disease. Journal of Infectious Diseases, 159(1), 136-139. https://doi.org/10.1093/infdis/159.1.136
- Does everyone get the telltale bullseye rash? (2020, May 6). Bay Area Lyme Foundation. https://www.bayarealyme.org/blog/lyme-disease-bullseye-rash/
- Magid, D., Schwartz, B., Craft, J., & Schwartz, J. S. (1992). Prevention of Lyme disease after tick bites. New England Journal of Medicine, 327(8), 534-541. https://doi.org/10.1056/nejm199208203270806
- Selles, S. M., Kouidri, M., González, M. G., González, J., Sánchez, M., González-Coloma, A., Sanchis, J., Elhachimi, L., Olmeda, A. S., Tercero, J. M., & Valcárcel, F. (2021). Acaricidal and repellent effects of essential oils against ticks: A review. Pathogens, 10(11), 1379. https://doi.org/10.3390/pathogens10111379
- Stanek, G., & Strle, F. (2018). Lyme borreliosis–from tick bite to diagnosis and treatment. FEMS Microbiology Reviews, 42(3), 233-258. https://doi.org/10.1093/femsre/fux047
