Czy dzika róża pomaga w leczeniu stanów zapalnych?

Dzika róża (Rosa canina) to krzew o niezwykle cennych dla naszego zdrowia właściwościach. Zyskał popularność w medycynie naturalnej dzięki wysokiemu poziomowi witaminy C oraz zawartości wielu dobroczynnych związków, m.in. galaktolipidów, które wspierają układ odpornościowy, wspomagają kondycję stawów, a także łagodzą ból. Lista substancji leczniczych zawartych w Rosa canina jest długa. Dzięki nim preparaty z dzikiej róży chronią wątrobę, działają przeciwcukrzycowo, dbają o zdrowie jelit i skutecznie walczą z drobnoustrojami. Lecznicze działanie dzikiej róży na stany zapalne znalazło swoje potwierdzenie w wielu badaniach naukowych.

Stosowanie dzikiej róży w walce z infekcjami znane jest od czasów starożytnych. Już Hipokrates zalecał ją jako środek wspierający zdrowie, a Pliniusz Starszy w swoich pismach wspominał o jej zdolności do przyspieszania gojenia ran. W średniowiecznej Europie dzika róża zdobyła szczególne uznanie, symbolizując siłę i odnowę. W czasie II wojny światowej była szeroko stosowana w Wielkiej Brytanii jako cenne źródło witaminy C, a jej masowe zbiory pozwoliły wzbogacić dietę w czasach niedoborów żywności. Tradycyjnie używano jej w medycynie ludowej na całym świecie, przygotowując herbaty, dżemy i toniki z dzikiej róży, które miały leczyć i wzmacniać odporność. Tradycja ta w wielu krajach przetrwała do dzisiaj.

Jakie składniki aktywne znajdują się w dzikiej róży

Dzika róża jest bogata w szereg aktywnych składników, które przynoszą korzyści zdrowotne. Jej owoce są cennym surowcem wykorzystywanym zarówno w medycynie, jak i w kosmetyce. Dzieje się tak szczególnie ze względu na działanie antyoksydacyjne, wzmacniające odporność oraz wspierające zdrowie skóry i serca. Często mówi się o flawonoidach w dzikiej róży i ich wpływie na stany zapalne, ale ważnych dla nas składników jest więcej:

• witaminy – wysoka zawartość witaminy C, witamin z grupy B (B2, B3, B5, B6, B9) oraz witamina E,
• karotenoidy – likopen, β-karoten, zeaksantyna,
• kwasy organiczne – kwas cytrynowy, jabłkowy, oleinowy,
• flawonoidy – kwercetyna, rutyna, hesperydyna, tilirozyd, hiperozyd,
• taniny – kwas galusowy i taniny hydrolozyczne,
• polisacharydy – pektyny, arabinogalaktany,
• minerały – magnez, wapń, potas, cynk,
• fitosterole – β-sitosterol, stigmasterol,
• galaktolipidy – GOPO (ważny galaktolipid o właściwościach przeciwzapalnych),
• olejek eteryczny – zawierający witispiran, limonen, linalol, geraniol,
• kwasy tłuszczowe – kwas α-linolenowy, linolowy,
• antocyjany – występujące w owocach jako cyjanidyna, pelargonidyna, delfinidyna.

Dzika róża a stan zapalny – jak działa na organizm

Dzika róża jest ceniona w medycynie naturalnej w kontekście wysokiej zawartości witaminy C. Okazuje się jednak, że ma ona również silne właściwości przeciwzapalne. Dzika róża jest więc doskonałym remedium na wszelkie sezonowe (i nie tylko) infekcje. Zawarte w jej owocach galaktolipidy (szczególnie GOPO) mają zdolność do hamowania enzymów prozapalnych (COX-1 i COX-2), które biorą udział w generowaniu stanu zapalnego w organizmie. Badania wskazują, że składniki dzikiej róży mogą zmniejszać objawy związane z chorobami stawów i kości (reumatoidalne zapalenie stawów, osteoporoza), łagodząc ból i poprawiając ruchomość w stawach.

Oprócz witaminy C i galaktolipidów owoce dzikiej róży zawierają także liczne flawonoidy i karotenoidy, które mają działanie przeciwutleniające i chronią komórki przed uszkodzeniami wywołanymi stresem oksydacyjnym. Ta ochrona dodatkowo ogranicza rozwój stanów zapalnych, co znacznie poprawia samopoczucie osób zmagających się z przewlekłymi zapaleniami, przykładowo w obrębie jelit czy skóry. Regularne spożywanie ekstraktów z dzikiej róży w dowolnej formie (proszku, wyciągu, naparu, nalewki) przynosi więc istotną poprawę w walce o zdrowie oraz skutecznie wzmacnia odporność.

Badania nad właściwościami przeciwzapalnymi dzikiej róży

Badania prowadzone w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat pokazują jasno, że naturalne leczenie stanów zapalnych dziką różą to efekt obecności w jej składzie galaktolipidu GOPO oraz dużej zawartości flawonoidów i witaminy C. Przykładowo przegląd badań przeprowadzony przez Jäger i współpracowników w 2007 roku wykazał, że ekstrakt z owoców dzikiej róży hamuje działanie enzymów prozapalnych COX-1 i COX-2. W badaniach klinicznych na osobach z chorobą zwyrodnieniową stawów (np. badanie Warholm et al. z 2003 roku) suplementacja proszkiem z owoców dzikiej róży wyraźnie zmniejszyła ból stawów w porównaniu do placebo. Ponadto Christensen et al. w 2013 roku wskazali, że działanie dzikiej róży w zmniejszaniu objawów zapalenia stawów przewyższa powszechnie stosowaną dotychczas glukozaminę.

Również przeciwbakteryjne działanie dzikiej róży jest naukowo potwierdzone. W badaniu Yilmaz i Ercisli (2011) ekstrakty etanolowe z owoców dzikiej róży wykazywały istotną aktywność przeciwko bakteriom Gram-ujemnym, takim jak Escherichia coli i Pseudomonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej). Potencjalne zastosowanie owoców dzikiej róży jako środka przeciwdrobnoustrojowego potwierdzają także inne badania nad różnymi rodzajami ekstraktów (Rovná et al., 2015), które wykazały działanie hamujące wobec bakterii i grzybów.

Za to udokumentowane działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne dzikiej róży odpowiadają liczne substancje bioaktywne, takie jak witamina C, flawonoidy, taniny, kwasy organiczne, karotenoidy oraz fitosterole. Szczególne znaczenie mają galaktolipidy, które zmniejszają markery zapalne, oraz antyoksydanty. Ponadto okazuje się, że nawet długotrwałe podawanie preparatów z dzikiej róży jest z reguły bezpieczne i nie powoduje żadnych skutków ubocznych.

Jak stosować dziką różę w leczeniu stanów zapalnych

Badania naukowe wielokrotnie potwierdziły, że owoc dzikiej róży jest bardzo uniwersalny. Można go stosować zewnętrznie i wewnętrznie (jego kwaskowy, orzeźwiający smak sprawia, że chętnie jest przyjmowany doustnie w różnej postaci).

Co można zrobić z dzikiej róży?

• Herbata – napar wyłącznie z owoców dzikiej róży bądź taki, w składzie którego znajdują się jej owoce, można pić codziennie; mamy wtedy gwarancję, że napój jest bogaty w witaminę C, przeciwutleniacze i polifenole, które będą nas chronić w sezonie przeziębień (dzika róża dla zdrowia układu odpornościowego ma ogromne znaczenie). 
• Płukanki i okłady – napar z dzikiej róży można również stosować miejscowo w formie płukanek lub okładów na stany zapalne gardła i skóry, co może przynieść ulgę w podrażnieniach i wspomagać gojenie.
• Olej z dzikiej róży – nieco mniej znany, ale wart uwagi produkt, który można stosować na skórę; pomaga złagodzić miejscowe stany zapalne, działa kojąco i regenerująco; wystarczy wmasować kilka kropli oleju w podrażnione miejsce, szczególnie jeśli leczymy egzemę, trądzik lub innego rodzaju wypryski. 
• Kapsułki lub suplementy z dziką różą – gotowe do spożycia suplementy są oczywiście najwygodniejszą formą korzystania z dobrodziejstw dzikiej róży, choć ich skuteczność zależy od jakości produktu. Należy wybierać suplementy o dobrym składzie, przebadane i z pewnego źródła.
• Proszek z dzikiej róży – to właśnie z jego użyciem przeprowadzano wiele opisanych wyżej badań. Sproszkowaną dziką różę (na reumatoidalne zapalenie stawów, w cukrzycy typu 2, dolegliwościach bólowych i in.) można wykorzystać do sporządzenia napoju, jako dodatek do jogurtów, koktajli lub do bezpośredniego spożycia.

Zobacz moje przepisy z wykorzystaniem dzikiej róży:

• Szwedzka zupa z owocami dzikiej róży
• Likier z pigwy, dzikiej róży i kaki
• Glogg z dziką różą, kardamonem i kolendrą

Domowe sposoby na przygotowanie naparu z dzikiej róży na stany zapalne

Dzika róża jest bardzo chętnie wykorzystywana jako składnik różnych domowych napojów, przetworów czy leczniczych mikstur. Można nabyć gotowy do użycia susz, ale można też pokusić się o samodzielne zebranie owoców i ususzenie ich lub inny sposób przetworzenia, choć proces oczyszczania owoców róży bywa trochę uciążliwy. Od tego zacznijmy…

Kiedy zbierać dziką różę i jak ją przygotować do dalszej obróbki?

Idealny czas zbiorów przypada na wrzesień – październik. Owoce powinny być jędrne i dojrzałe (czerwone lub intensywnie pomarańczowe). Proces oczyszczania to najbardziej żmudna i niewdzięczna część. Polecamy użycie jednorazowych rękawiczek. Ostrym nożykiem należy odciąć szypułkę i usunąć z wnętrza owocu pestki wraz z włoskami. Pracę można sobie ułatwić, przecinając owoc na pół. Po oczyszczeniu można poddać owoce suszeniu, zrobić z nich syrop, nalewki, sok, wino, galaretki, konfitury, dżemy lub dodać jako składnik domowej mieszanki owocowej do herbaty. Naprawdę warto spróbować!

Jak zrobić napar z dzikiej róży?

Podstawowy napar z suszonych owoców dzikiej róży

Weź 2 łyżki suszonych owoców dzikiej róży. Zalej 500 ml gorącej, ale nie wrzącej wody (temperatura powinna wynosić około 80°C, aby nie stracić za wiele witaminy C). Przykryj i parz przez 15-20 minut. Napar można pić do 2 razy dziennie, aby wspomóc organizm w walce ze stanami zapalnymi.

Napar z dzikiej róży i miodu (na łagodzenie stanów zapalnych gardła)

Przygotuj podstawowy napar z dzikiej róży. Po ostygnięciu do około 40°C dodaj do niego łyżeczkę naturalnego miodu. Pij powoli, aby napar działał kojąco na gardło.

Napar wzbogacony imbirem (dla dodatkowego działania przeciwzapalnego)

Dodaj do naparu kawałek świeżego imbiru (około 1-2 cm). Zapewnia on dodatkowe działanie przeciwzapalne i rozgrzewające, co pomaga w infekcjach dróg oddechowych. Przy bólu gardła do naparu możesz dorzucić kilka goździków lub włożyć laskę cynamonu. 

Czy dzika róża jest bezpieczna dla każdego – potencjalne przeciwwskazania

Każdy produkt może wywołać reakcję niepożądaną. Również dzika róża może potencjalnie spowodować problemy, choć jej spożycie na ogół nie wywołuje żadnych skutków ubocznych. Kto powinien zachować umiar i ostrożność przy jej stosowaniu?

• Alergicy lub osoby z nietolerancjami pokarmowymi – produkty z dzikiej róży mogą wywoływać reakcje alergiczne u osób uczulonych na rośliny z rodziny różowatych (Rosaceae). Mogą one objawiać się wysypką, świądem, a w skrajnych przypadkach nawet wstrząsem anafilaktycznym.
• Osoby cierpiące na stany chorobowe przewodu pokarmowego – wysoka zawartość witaminy C i kwasów organicznych (takich jak kwas cytrynowy) może podrażniać błonę śluzową żołądka, zwłaszcza u osób z nadkwasotą, chorobą wrzodową żołądka lub refluksem żołądkowo-przełykowym.
• Chorzy ze skłonnościami do kamicy – podobnie jak w poprzednim przypadku duże ilości witaminy C mogą powodować reakcję przekształcającą jej część w szczawiany, których częste spożycie w dużych ilościach może skutkować powstawaniem kamieni nerkowych.
• Pacjenci przyjmujący duże ilości leków doustnie – dzika róża może wpływać na metabolizm niektórych leków; przykładem takiej interakcji są leki przeciwzakrzepowe, których działanie może być osłabione przy jednoczesnym stosowaniu dzikiej róży.
• Kobiety ciężarne – dotychczasowe badania nie wskazują na szkodliwość stosowania dzikiej róży w okresie ciąży i laktacji, ale dobrym zwyczajem jest unikanie nadmiaru spożywania jakiejkolwiek substancji w tym newralgicznym czasie.

Dzika róża w suplementach – jak wybrać najlepszy produkt

Suplementy diety to jedna z najwygodniejszych form uzupełniania niedoborów, wzmacniania ogólnej kondycji organizmu czy leczenia określonych symptomów. Działanie suplementu oczywiście zależy od jego składu, dawki, formy podania oraz jakości i pochodzenia specyfiku. Na te wszystkie czynniki należy zwrócić uwagę, wybierając określony produkt. 

Suplementy z dziką różą dostępne są w różnych formach jak krople, kapsułki, proszki czy ekstrakty. Proszek uznawany jest za jedną z najlepszych opcji, zwłaszcza jeśli jest przygotowany poprzez suszenie w niskiej temperaturze (poniżej 40°C), co pozwala na zachowanie galaktolipidów – substancji o działaniu przeciwzapalnym, szczególnie pomocnej przy problemach stawowych i stanach zapalnych. Wysokiej jakości produkty zazwyczaj nie zawierają zbędnych dodatków czy syntetycznych wypełniaczy. Najlepsze suplementy pochodzą od producentów, którzy pozyskują dziką różę z czystych regionów ekologicznych i stosują odpowiednie standardy produkcji. Dobrze, jeśli produkt posiada certyfikaty jakości (produkt organiczny czy ekologiczny), które potwierdzają brak pestycydów i innych chemikaliów. Warto również zwrócić uwagę na badania kliniczne oraz opinie innych użytkowników. Produkty z oznaczeniem wysokiego stężenia GOPO (galaktolipid) mają lepszą skuteczność w działaniu przeciwzapalnym i są często polecane przez osoby zmagające się z dolegliwościami stawów.

Bibliografia:

1. Andersson, U., Berger, K., Högberg, A., Landin-Olsson, M., & Holm, C. (2012). Effects of rose hip intake on risk markers of type 2 diabetes and cardiovascular disease: A randomized, double-blind, crossover investigation in obese persons. European Journal of Clinical Nutrition, 66(5), 585. https://doi.org/10.1038/ejcn.2011.203 
2. Christensen, R. B. E., & Bliddal, H. (2013). Superiority trials in osteoarthritis using glucosamine hydrochloride as comparator: Overview of reviews and indirect comparison with Rosa canina (a novel nutraceutical). OA Arthritis, 1(1), 1–5. https://doi.org/10.13172/2052-9554-1-1-305 
3. Daels‐Rakotoarison, D., Gressier, B., Trotin, F., Brunet, C., Luyckx, M., Dine, T., et al. (2002). Effects of Rosa canina fruit extract on neutrophil respiratory burst. Phytotherapy Research, 16(2), 157–161. https://doi.org/10.1002/ptr.985 
4. Hashem Dabaghian, F., Abdollahifard, M., Khalighi Sigarudi, F., Taghavi Shirazi, M., Shojaee, A., Sabet, Z., et al. (2015). Effects of Rosa canina L. fruit on glycemia and lipid profile in type 2 diabetic patients: A randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial. Journal of Medicinal Plants, 3(55), 95–104. https://doi.org/20.1001.1.2717204.2015.14.55.6.1 
5. Jäger, A. K., Eldeen, I. M., & van Staden, J. (2007). COX‐1 and‐2 activity of rose hip. Phytotherapy Research, 21(12), 1251–1252. https://doi.org/10.1002/ptr.2236  
6. Johansson, M.-L., Nobaek, S., Berggren, A., Nyman, M., Björck, I., Ahrne, S., et al. (1998). Survival of Lactobacillus plantarum DSM 9843 (299v), and effect on the short-chain fatty acid content of faeces after ingestion of a rose-hip drink with fermented oats. International Journal of Food Microbiology, 42(1-2), 29–38. https://doi.org/10.1016/s0168-1605(98)00055-5 
7. Nagatomo, A., Nishida, N., Fukuhara, I., Noro, A., Kozai, Y., Sato, H., et al. (2015). Daily intake of rosehip extract decreases abdominal visceral fat in preobese subjects: A randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial. Diabetes, Metabolic Syndrome and Obesity: Targets and Therapy, 8, 147–155. https://doi.org/10.2147/DMSO.S78623 
8. Nagatomo, A., Nishida, N., Matsuura, Y., & Shibata, N. (2013). Rosehip extract inhibits lipid accumulation in white adipose tissue by suppressing the expression of peroxisome proliferator-activated receptor gamma. Preventive Nutrition and Food Science, 18(2), 85–90. https://doi.org/10.3746/pnf.2013.18.2.085 
9. Nobaek, S., Johansson, M.-L., Molin, G., Ahrné, S., & Jeppsson, B. (2000). Alteration of intestinal microflora is associated with reduction in abdominal bloating and pain in patients with irritable bowel syndrome. The American Journal of Gastroenterology, 95(5), 1231–1238. https://doi.org/10.1111/j.1572-0241.2000.02015.x 
10. Rovná, K., Petrová, J., Terentjeva, M., Cerná, J., & Kacániová, M. (2015). Antimicrobial activity of Rosa canina flowers against selected microorganisms. The Journal of Microbiology, Biotechnology and Food Sciences, 4, 62–66. https://doi.org/10.15414/jmbfs.2015.4.special1.62-64 
11. Roman, I., Stănilă, A., & Stănilă, S. (2013). Bioactive compounds and antioxidant activity of Rosa canina L. biotypes from spontaneous flora of Transylvania. Chemistry Central Journal, 7(1), 73. https://doi.org/10.1186/1752-153X-7-73 
12. Sadeghi, H., Hosseinzadeh, S., Touri, M. A., Ghavamzadeh, M., & Barmak, M. J. (2016). Hepatoprotective effect of Rosa canina fruit extract against carbon tetrachloride induced hepatotoxicity in rat. Avicenna Journal of Phytomedicine, 6(2), 181–188.
13. Taghizadeh, M., Rashidi, A. A., Taherian, A. A., Vakili, Z., Sajad Sajadian, M., & Ghardashi, M. (2016). Antidiabetic and antihyperlipidemic effects of ethanol extract of Rosa canina L. fruit on diabetic rats: An experimental study with histopathological evaluations. Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine, 21(4), NP25–NP30. https://doi.org/10.1177/2156587215612 
14. Warholm, O., Skaar, S., Hedman, E., Mølmen, H. M., & Eik, L. (2003). The effects of a standardized herbal remedy made from a subtype of Rosa canina in patients with osteoarthritis: A double-blind, randomized, placebo-controlled clinical trial. Current Therapeutic Research, 64(1), 21–31. https://doi.org/10.1016/S0011-393X(03)00004-3 
15. Willich, S., Rossnagel, K., Roll, S., Wagner, A., Mune, O., Erlendson, J., et al. (2010). Rose hip herbal remedy in patients with rheumatoid arthritis–a randomised controlled trial. Phytomedicine, 17(2), 87–93. https://doi.org/10.1016/j.phymed.2009.09.003 
16. Yilmaz, S. O., & Ercisli, S. (2011). Antibacterial and antioxidant activity of fruits of some rose species from Turkey. Romanian Biotechnology Letters, 16(4), 6407–6411.