Opis - Stokrotka pospolita
Stokrotka pospolita jest wieloletnią rośliną zielną z rodziny astrowatych, powszechnie występującą w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Osiąga wysokość od 5 do 20 cm, z krótkimi, nierozgałęzionymi łodygami wyrastającymi z rozety liściowej. Liście są zielone, lancetowate lub odwrotnie jajowate, o długości od 2 do 5 cm, często ząbkowane na brzegach. Kwiaty stokrotki są zebrane w pojedyncze koszyczki kwiatowe na szczycie bezlistnych pędów, z białymi lub różowymi kwiatami języczkowatymi na obrzeżu i żółtymi kwiatami rurkowymi w środku. Koszyczki mają średnicę 2-3 cm i otwierają się w ciągu dnia, zamykając się na noc oraz w czasie złej pogody. Owocem stokrotki jest niełupka. Roślina kwitnie od wczesnej wiosny do późnej jesieni, a w łagodniejszych klimatach niemal przez cały rok. Preferuje stanowiska słoneczne lub półcieniste i rośnie na różnych glebach, najlepiej umiarkowanie wilgotnych, ale dobrze zdrenowanych.
Historia - Stokrotka pospolita
Nazwa botaniczna Bellis, ma prawdopodobnie dwie etymologie. Pierwsza, to słowo z języka łacińskiego bellus, oznaczające „piękny, ładny, uroczy”. Druga teoria dotyczy słowa bellum, które z łaciny znaczy „wojna”. Jeszcze bardzo ciekawa jest nazwa angielska – daisy. To skrócone i zmodernizowane dæġes ēage, co ze staroangielskiego dosłownie oznacza „oko dnia”. To też ma wiele sensu, przecież stokrotki otwierają się jedynie przy słonecznej pogodzie, a ich główki podążają za słońcem od wschodu, aż do zachodu.
Większość stokrotkowych tradycji dotyczy miłości. Możemy się spotkać z takimi wierzeniami: kto chowa kłącze tej rośliny pod poduszkę, w niedalekim czasie napotka na swej drodze kochanka lub kto zbiera pierwsze stokrotki w sezonie, może spodziewać się wiosny pełnej namiętności. Wedle celtyckich legend, stokrotki wyrastały w miejscach, gdzie pochowano przedwcześnie zmarłe dzieci. Siały je albo duchy dzieci, albo duchy mieszkające pośród dzikiej natury, w tym samym celu – chcąc pięknem kwiatów wynagrodzić rodzicom ich bolesną stratę. Niewinność stokrotek przybrała też inną formę, bo ludziom skojarzyły się z miłością. Taką niewinną, nastoletnią, może i jeszcze trochę naiwną.
A co, jeżeli stroskana matka bała się, że leśne wróżki porwą jej pociechę i podmienią na jedno ze swoich własnych? Wystarczyło zapleść łańcuch stokrotek i założyć dziecku na szyję, to skutecznie chroniło przed uprowadzeniem do baśniowego świata. Kwiaty stokrotek utożsamia się z dawnymi boginiami, które patronują matkom, dzieciom, płodności i zakochanym – Afrodytą, Wenus, Freyją, Áine i Astłik. Swoje miejsce znalazły również przy hucznych obchodach nocy świętojańskiej, gdzie zaraz po dziurawcu stanowiły jedno z najważniejszych ziół tego święta. Dekorowano nimi wianki, ubrania oraz falliczne słupy majowe.
Właściwości - Stokrotka pospolita
Stokrotka pospolita wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne dzięki obecności dwóch konkretnych poliacetylenów: kwasu deka-4,6-diynowego (deca-4,6-diynoic acid) i kwasu deka-4,6-diyne-1,10-dioinowego (deca-4,6-diyne-1,10-dioic acid). Związki te są skuteczne zarówno przeciwko bakteriom Gram-dodatnim, jak i Gram-ujemnym (Avato et al., 1997). Ekstrakty wodne ze stokrotek w badaniach in vitro wykazały zdolność do hamowania tworzenia biofilmu niektórych szczepów bakterii, takich jak P. aeruginosa, P. fluorescens i S. epidermidis. Ekstrakty etanolowe dodatkowo ograniczały quorum sensing (mechanizm komunikacji) u bakterii Chromobacterium violaceum i Pseudomonas aeruginosa (Ceylan et al., 2014).
Stokrotka pospolita ma również działanie przeciwgrzybicze. Glikozydy triterpenowe zawarte w stokrotkach, w badaniach Bader et al. (1990), in vitro i in vivo, wykazały zdolność do ograniczania wzrostu grzybów chorobotwórczych z rodzaju Candida i Cryptococcus, co czyni stokrotkę potencjalnie cennym środkiem w walce z infekcjami grzybiczymi.
Badania (Karakaş et al., 2011) pokazały, że napary z kwiatów stokrotki działały lekko znieczulająco, wyciszająco i przeciwlękowo na szczurach. Zaskakujące może być to, że efekt typowo przeciwlękowy występował głównie u młodych szczurów, a efekt wyciszający u osobników starszych. W trakcie tych badań sprawdzano również wpływ na pamięć przestrzenną, obserwując tzw. efekt dwufazowy – szczury, którym podano większą dawkę ekstraktu wodnego, miały gorsze wyniki w testach pamięciowych.
Substancje czynne zawarte w stokrotce (głównie saponiny triterpenowe, polifenole i inulina) są używane w niemieckim preparacie Belides™ ORG, który niweluje przebarwienia skóry i plamy wątrobowe. Choć pełny mechanizm nie został jeszcze do końca poznany, przypuszcza się, że substancje te wpływają na inhibicję enzymu tyrozynazy, który bierze udział w produkcji melaniny, oraz zmniejszają ilość keratynocytów transportujących melanosomy (Thiel et al.,1991; John et al., 2005).
Kolejne badania na szczurach (Karakaş et al., 2012) wykazały, że maści zawierające ekstrakty ze stokrotek (frakcjonowane 1-butanolem) przyspieszają procesy gojenia się ran, bez powstawania blizn. Efekty stosowania tych maści były widoczne już po 10 dniach od rozpoczęcia kuracji.
Działanie przeciwzapalne: Ekstrakty ze stokrotek wykazują silne działanie przeciwzapalne. Badania na ludziach pokazują, że preparaty zawierające stokrotki poprawiają ruchomość stawów oraz obniżają intensywność bólu i wysięku u pacjentów z krwiakami śródstawowymi, co może być szczególnie korzystne dla osób cierpiących na różne schorzenia stawów (Schneider, 2011).
Saponiny zawarte w stokrotce (perennizozydy I i II) mają działanie hipolipidemiczne. W badaniach na myszach (Morikawa et al., 2008) hamowały wzrost poziomu trójglicerydów w surowicy krwi. Wyniki te sugerują, że związki te mogą być używane jako lek profilaktyczny przy chorobach niedokrwiennych i otyłości, co stanowi cenną informację dla osób z problemami metabolicznymi.
Stokrotka pospolita wykazuje również działanie przeciwkrwotoczne, które zaobserwowano w trakcie badań kobiet będących w połogu (Oberbaum et al., 2005). Sugeruje to, że dzięki swoim właściwościom hemostatycznym, stokrotka może być stosowana jako naturalne remedium wspomagający procesy regeneracji po porodzie.
Zastosowanie - Stokrotka pospolita
Terapeutyczne
Użycie wewnętrzne
Przeziębienia, infekcje dróg oddechowych, rozrzedzanie wydzieliny w płucach, ułatwienia odkrztuszania, gorączka, wzmocnienie układu odpornościowego, obfite miesiączki, okresu poporodowy, problemy z wypróżnianiem, nadciśnienie, działanie moczopędne, odtruwające, przeczyszczające, uspokajające, wyciszające.
Użycie zewnętrzne
Problemy skórne, gojenie ran, drobne otarcia skóry, siniaki, stany zapalne skóry, trądzik, egzema, działania ściągające.
Tradycyjne
Starożytni Grecy i Rzymianie stosowali stokrotki głównie w celu leczenia ran. Rzymscy lekarze używali ekstraktów ze stokrotek do moczenia bandaży, aby wspomagać gojenie się skóry i redukować stan zapalny. W średniowieczu stokrotki były także używane przy siniakach, złamaniach i obrzękach. Liście i kwiaty stokrotki często stosowano w naparach lub okładach. W nowszej tradycyjnej medycynie zachodniej napary ze stokrotek były używane na problemy z oddychaniem, problemy skórne i zaburzenia trawienia. Stokrotka jest znana ze swoich właściwości przeciwzapalnych, ściągających i przeciwbólowych.
W brytyjskim lecznictwie ludowym stokrotki były znane jako bruisewort (dosłownie: roślina na siniaki), ze względu na ich skuteczność w przypadku siniaków i urazów skóry. Główne części tradycyjnie używane to liście i korzenie. Liści używano do sałatek, zup i gulaszów, aby złagodzić ból brzucha i stan zapalny jelit. Słynni brytyjscy zielarze, tacy jak John Gerard, polecali stokrotki na problemy trawienne, podczas gdy Nicholas Culpepper sugerował ich użycie przy stanach zapalnych wątroby. Dr Hill w 1777 roku pisał o naparze ze stokrotki jako remedium na gorączki. Liście były także używane jako środek gojący rany i obrzęki, szczególnie polecany przy świeżych ranach. Najczęściej okiełznywano moc stokrotki poprzez stosowanie maści z dodatkiem ekstraktów. Culpepper także zauważył, że stokrotki są dobre do rozpuszczania skrzepów krwi. Niektórzy również sugerowali wdychanie soku z liści i korzeni w celu „oczyszczenia głowy” i usunięcia nadmiernego śluzu.
Skład chemiczny - Stokrotka pospolita
- garbniki
- triterpeny
- poliacetyleny
- saponiny triterpenowe
- glikozydy triterpenowe
- antocyjany (chryzantemina (C3G))
- flawonoidy (apigenina, kemferol, kwercetyna)
- kwasy fenolowe (kawowy, ferulowy, synapinowy)
- olejek eteryczny geraniol, octan geranylu, γ-himachalen)
Dawkowanie - Stokrotka pospolita
Napar ze stokrotek
1-2 łyżki suszonego ziela zalać szklanką gorącej wody i parzyć pod przykryciem 15-20 minut. Przygotowany napar można stosować do przygotowania kompresów i innych preparacji na skórę.
Okład ze stokrotek
Zmiksuj 2 łyżki kwiatów stokrotki, 4 łyżki płatków owsianych i 2 główki czosnku (bez łupin). Dodaj przegotowaną wodę, aby uzyskać konsystencję papki. Nałóż papkę na miejsca dotknięte egzemą, nakryj lnianym płótnem lub gazą, i stosuj również na trudno gojące się rany oraz wykwity skórne. Senderski (2017) sugeruje aby zmieniać okłady 2-3 razy dziennie i stosować przez kilka dni.
Bezpieczeństwo przy stosowaniu - Stokrotka pospolita
Efekty uboczne
Stokrotki są generalnie uznane za bardzo bezpieczne i nie mają wielu przeciwskazań. Powinny ich unikać osoby z alergiami na rośliny z rodziny Asteraceae.
Interakcje i przeciwskazania
Stokrotka może mieć potencjalne działanie przeciwkrzepliwe, co może prowadzić do interakcji z lekami przeciwzakrzepowymi, takimi jak warfaryna. Może także wywierać lekki efekt obniżania ciśnienia krwi. W takich przypadkach, skonsultuj stosowanie stokrotek ze swoim lekarzem prowadzącym.
Ciąża i laktacja
Nie ma wystarczających badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania stokrotki u osób w ciąży i karmiących piersią.
Dzieci i seniorzy
W przypadku dzieci nie ma wystarczających badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania stokrotki, chociaż wielu zielarzy nie widzi żadnych przeciwskazań i uważa, że stokrotki są wyjątkowo łagodne nawet dla najmłodszych. Dla osób starszych stokrotki także nie powinny być problemem, o ile nie występują sytuacje z sekcje Interakcje i przeciwskazania.
