Opis - Ślaz dziki
Ślaz (malwa) jest szeroko rozpowszechniony na całym świecie, występując w różnych formach i gatunkach. Charakteryzuje się pięciopłatkowymi kwiatami o różnych odcieniach różu, fioletu lub bieli. Gatunki ślazu są zwykle roślinami jednorocznymi lub krótko żyjącymi bylinami, posiadającymi pędy mięsiste, pokryte delikatnymi włoskami, nadającymi im miękkość w dotyku. Liście są zazwyczaj sercowate lub dłoniaste, a kwiaty pojedyncze lub zebrane w grona, z pięcioma płatkami o różnych kolorach. Łodygi ślazu są proste i wzniesione, pokryte delikatnymi włoskami, mogą osiągać różną wysokość w zależności od gatunku. Korzenie są zwykle grube, mięsiste i rozgałęzione, co umożliwia im gromadzenie wody i substancji odżywczych.
Właściwości - Ślaz dziki
Śluzy zawarte w ślazie wykazują działanie przeciwkaszlowe, badania in vivo (Nosalova et al. 2005) na kotach wykazały, że obniżają intensywność i częstotliwość kaszlu silniej niż prenoksodiazyna i dropropizyna, ale słabiej niż kodeina, przy braku obserwowanego działania narkotycznego, charakterystycznego dla wielu leków na kaszel.
Ekstrakty wodne ze ślazu wykazują efekty przeciwzapalne in vivo i in vitro. Co ciekawe, zewnętrzne stosowanie tych ekstraktów może prowadzić do wzrostu produkcji elastyny w skórze oraz ochrony włókien przed uszkodzeniami i zniszczeniem (Seiberg et al. 2006). Krem zawierający wodny ekstrakt ze ślazu (1%) wykazywał również działanie na rany, które goiły się bez powstawania blizn (Afshar et al. 2015). Ekstrakty na bazie etanolu obniżały aktywność prostaglandyn jako mediatorów stanu zapalnego (Martins et al. 2014).
Odwary i napary z ślazu wykazują działanie przeciwdrobnoustrojowe na niektóre szczepy bakterii Gram-dodatnich, Gram-ujemnych, kilka gatunków pleśni i drożdży (Mihaylova et al. 2015). Ekstrakt wodny z liści hamował wzrost szczepu gronkowca złocistego opornego na metycylinę (MRSA) oraz hamował tworzenie jego biofilmu (Quave et al. 2008).
Niektóre związki zawarte w ekstrakcie wodnym działają przeciwutleniająco, neutralizując anionorodniki ponadtlenkowe, a ich działanie przeciwutleniające może być nawet o 15% wyższe niż tokoferolu (witaminy E), zgodnie z badaniami in vitro (Della Greca et al. 2009).
Badania Esteves et al. (2009) wykazały, że wodny ekstrakt ze ślazu wykazywał istotną aktywność przeciwbólową w różnych modelach bólu. Skutecznie hamował skurcze, a także ograniczał zarówno fazę neurogenną jak i zapalną. Dodatkowo, w analizie modelu bólu wywołanego kapsaicyną, wodny ekstrakt wykazywał sporą skuteczność. Zasugerowano, że działanie przeciwbólowe wywołane przez wodny ekstrakt ze ślazu jest związane z hamowaniem szlaku syntezy prostaglandyn przez cyklooksygenazę.
Substancje zawarte w odwarze ze ślazu wykazują działanie hamujące acetylocholinesterazę (Ferreira et al. 2006), enzym odpowiedzialny za rozkład acetylocholiny, kluczowego neuroprzekaźnika wpływającego na procesy pamięci i koncentracji, co może być istotne w terapii chorób, takich jak choroba Alzheimera.
Działanie hepatoprotekcyjne ślazu także odnajduje swoje potwierdzenie w badaniach naukowych. Przeprowadzone badania na myszach (Hussain et al., 2014) wykazały, że ekstrakt z tej rośliny może skutecznie chronić wątrobę przed uszkodzeniami wywołanymi paracetamolem, substancją często stosowaną w lekach przeciwbólowych.
Zastosowanie - Ślaz dziki
Terapeutyczne
Użycie wewnętrzne
Przeziębienia, grypa, infekcje układu oddechowego, stany zapalne jamy ustnej, płukanki na bóle zębów i zapalenia dziąseł, bóle brzucha, zaparcia, niestrawności, zapalenia oskrzeli, kaszel (mokry i suchy), chrypka.
Użycie zewnętrzne
Stany zapalne skóry, pęcherze, wrzody, lekkie zmiany skórne, obicia, drobne rany i zadrapania, skóra podrażniona, skóra sucha i popękana.
Tradycyjne
Według udokumentowanych zapisków, ślazu używa się w Europie od ostatniego tysiąca lat. Co ciekawe, w Dolnej Saksonii (północny region Niemiec) w trakcie prac archeologicznych, odkryto resztki ślazu pośród innych roślin leczniczych. Znalezisko jest datowane na około sześć tysięcy lat temu. Ślaz zaniedbany (Malva neglecta), również był i nadal jest w użyciu. Korzystali z niego między innymi Grecy i Rzymianie, ze względu na jego działanie przeczyszczające i nawilżająco-ochraniające dla skóry.
Mieszkańcy włoskiego regionu Basilicata od lat sięgają po odwary przygotowane z kwiatów, jako naturalne remedium przy przeziębieniach, grypie i infekcjach układu oddechowego. Odwary z liści i kwiatów stosowano na stany zapalne jamy ustnej i jako płukanki na bóle zębów i zapalenia dziąseł. Napary ze ślazu również służyły jako tradycyjny sposób na bóle brzucha, zaparcia i niestrawności. Wzdłuż łańcucha Apenińskiego ślaz zyskał sławę jako lek na zapalenia oskrzeli, dokuczliwy kaszel i chrypkę. W krajach znajdujących się na Półwyspie Iberyjskim, korzystano ze ślazu głównie zewnętrznie. Hiszpanie przygotowywali z jego liści i kwiatów kataplazmy, którymi następnie traktowano stany zapalne skóry, pęcherze, wrzody, lub kiedy potrzebowali działania antyseptycznego. Nad Morzem Śródziemnym znaleziono jeszcze jedno zastosowanie ślazu – kulinarne. Można go używać jako dodatek do zup, sałatek, lub po prostu spożywać w postaci gotowanej jako warzywo.
Ślaz pojawia się również w wielu europejskich farmakopeach, w tym farmakopei Polskiej. Po raz pierwszy został wspomniany w pierwszej polskiej farmakopei Pharmacopoeia Regni Poloniae, wydanej w 1817. Wspominają go też farmakopee austriackie, węgierskie, czechosłowackie oraz najróżniejsze leksykony i receptariusze farmaceutyczne.
Skład chemiczny - Ślaz dziki
- polisacharydy śluzowe w kwiatach ok. 10%, w liściach 6-8%
- antocyjany w kwiatach od 1 do 7,3% (malwidyna, oenina, petunidyna)
- flawonoidy (luteolina, kemferol, mirycetyna, kwercetyna)
- kwasy tłuszczowe w kwiatach (kwas palmitynowy, pelargonowy, stearynowy)
- kwasy organiczne w kwiatach (kwas szczawiowy, jabłkowy, askorbinowy)
- olejki eteryczne w kwiatach (śladowe ilości, ok. 0,03%)
- karotenoidy w kwiatach
- pochodne fenolowe w liściach
- polifenole w liściach
Dawkowanie - Ślaz dziki
Napar ze ślazu
Dwie łyżki wysuszonego i rozdrobnionego ziela zalej gorącą wodą i parz pod przykryciem przez 15-20 minut.
Odwar ze ślazu
Dwie łyżki ziela zalej zimną wodą na kilka godzin, a następnie doprowadź do wrzenia i przecedź.
Syrop ślazowy
Kwiaty i liście (ok. 300 g) obierz z łodyg i delikatnie rozdrobnij. Przełóż do garnuszka i delikatnie nawilż spirytusem (zwiększy to ekstrakcję, alkohol i tak odparuje w trakcie gotowania). Po 2-3 godzina uzupełnij garnuszek 600 ml wody. Przykryj pokrywką i odstaw na całą noc. Następnego dnia zawartość garnka doprowadź do wrzenia i odstaw na około godzinę. Odwar przelej przez sitko. Do odcedzonego płynu dodaj 400 g cukru i 200 g miodu. Lekko podgrzewaj, na bardzo małym ogniu, aż cukier się rozpuści i wszystko dobrze wymiesza. Gotowy syrop rozlej do butelek/słoiczków i przechowuj do ok. roku w ciemnym, chłodnym miejscu.
Przy przeziębieniu, grypie, kaszlu i chrypce, stosuj po jednej łyżce raz na 3-4 godziny. Syrop ślazowy jest naprawdę bardzo delikatny i można go podawać nawet dzieciom.
Bezpieczeństwo przy stosowaniu - Ślaz dziki
Efekty uboczne
Ślaz dziki jest stosunkowo bezpieczną rośliną i nie ma szczególnych efektów ubocznych. Jeżeli przyjmujesz jakieś leki, stosowanie ślazu należy skonsultować z lekarzem prowadzącym.
Interakcje i przeciwskazania
Nieznane.
Ciąża i laktacja
laz stosowany zewnętrznie w trakcie ciąży i karmienia piersią nie powinien stanowić zagrożenia, jednak dla pewności skonsultuj się ze swoim lekarzem prowadzącym.
Dzieci i seniorzy
Preparaty ze ślazu są stosunkowo bezpieczne dla dzieci, jednak należy stosować je z umiarem.
