Spis treści
.
Dzień dobry,
Dzisiaj chciałam Wam napisać co nieco o pokrzywie zwyczajnej (Urtica dioica L.). Jest to kolejna roślina z pól i łąk, która wraca do łask i wydaje mi się, że, zwłaszcza w przestrzeni kulinarnej blogosfery, coraz bardziej popularnym przysmakiem:-). Wydaje mi się,że warto jej poświęcić trochę czasu i miejsca – zwłaszcza, że ma szerokie zastosowania nie tylko kulinarne.
Kiedy pierwszy raz zetknęliście się z (jakimkolwiek) zastosowaniem pokrzywy?
Ja pamiętam dwa momenty:
- mój Dziadziu okładał sobie ręce pokrzywą twierdząc, że to pomaga na reumatyzm
- kiedy czytałam baśnie Andersena „Dzikie Łabędzie” i główna bohaterka miała spleść koszulę z pokrzyw, aby odczarować swoich ukochanych braci.
Kulinarnie pokrzywę poznałam dość późno, a w każdym razie nie zapadło mi to w pamięć tak bardzo jak powyższe momenty. Czy rzeczywiście pokrzywa pomaga na reumatyzm? Czy można upleść z niej koszulę?
Zapraszam do dalszej części postu!
Pokrzywa zwyczajna – właściwości i zastosowania. Film.
Może zanim zaczniemy kilka słów o naszej bohaterce: pokrzywa zwyczajna jest chyba jedną z najbardziej rozpowszechnionych roślin na ziemi, rośnie radośnie na obydwu półkulach. Równocześnie jest dość wybredna: preferuje stanowiska o żyznej, przepuszczalnej glebie. Stąd też na przykład w Polsce pokrzywy się nie uprawia (próbowano, ale okazało się to zupełnie nieopłacalne, ponieważ jest bardzo wymagająca) – pozyskuje się ją ze stanu naturalnego. Surowcem zielarskim są liście oraz korzeń.
Tutaj taka mała notka: piszę o pokrzywie zwyczajnej, natomiast w naszym kraju występuje również pokrzywa żegawka, która jest nieco mniejsza od tej pierwszej. Z grubsza mają te same właściwości, jednak jak podaje Encyklopedia Zielarstwa i Ziołolecznictwa, pokrzywa żegawka przyjmowana w dużych dawkach może wpłynąć negatywnie na pracę serca. To tak dla porządku: nie sądzę,żeby ktoś przejadał się pokrzywą:-)
Pokrzywa – właściwości
Właściwości pokrzywy są dość szerokie, postaram się Wam je opisać w dość dużym skrócie.
Po pierwsze dla miłośników składu chemicznego: pokrzywa zawiera mnóstwo substancji czynnych takich jak kwasy organiczne, witaminy (szczególnie witaminy C,K, B2), kwasy organiczne, oraz (cytuję za prof. Ożarowskim) „nieustalone bliżej związki zwiększające odporność organizmu na infekcje”. Ponadto pokrzywa zawiera sole mineralne, co w praktyce oznacza,że można nią suplementować niewielkie niedobory minerałów. W kuchni i medycynie tradycyjnej skwapliwie korzystano z tego wiosną: szczególnie dobrze taka suplementacja wpływała na osoby osłabione, starsze, oraz małe dzieci.
Pokrzywa, dlaczego działa?
Wracając do pytania: jakie działanie ma pokrzywa? Oczywiście warto pamiętać, że tak jak w przypadkach innych ziół, jeśli zjemy sobie miskę zupy pokrzywowej to nie sprawi, że skorzystamy ze wszystkich benefitów:)
- pokrzywa ma działanie oczyszczające krew: to działanie przypisywano jej w medycynie tradycyjnej i obecnie poparto badaniami, że pokrzywa ma działanie oczyszczające (lekko moczopędne)
- pokrzywa działa pozytywnie na procesy przemiany materii. Z jednej strony dostarcza minerały, z drugiej posiada pierwiastki śladowe, które pomagają ją usprawniać.
- liście jak i korzeń pokrzywy obniżają ciśnienie krwi, korzeń ma lekkie działanie przeciwalergiczne
- pokrzywa ma działanie przeciwkrwotoczne, ze względu na dużą ilość witaminy K oraz flawonoidów, wspiera tworzenie czerwonych krwinek
- Pokrzywa ma też działanie łagodzące i lekko przeciwzapalne – nie widziałam tego typu specyfiku, ale podobno wywary z pokrzywy pomagają w stanach zapalnych pochwy i przy innych dolegliwościach kobiecych
- pokrzywy wchodzą w skład mieszanek przeznaczonych dla osób z bólami reumatycznymi, czyli mój Dziadziu rzeczywiście mógł zmniejszać ból wywołany reumatyzmem uderzając się pokrzywami po rękach (chociaż, pewnie można było w inny sposób przyjąć pokrzywę, w końcu sprzedawne lekarstwa są pozbawione parzącego kwasu)
- pokrzywę obniża poziom cukru we krwi
- przetwory z liści pokrzywy pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, zmniejsza stany zapalne przewodu pokarmowego
- wykazuje lekkie działanie przeciwirusowe.
Imponujący zestaw właściwości, prawda? Wszystkie powyższe właściwości zostały wypisane z książki prof. A. Ożarowskiego i W. Jaroniewskiego „Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie”, która jest do tej pory wiarygodną pozycją:).
W Internecie czytałam również o magicznym związku „Superlaktynie UDA”, którą ponoć zawiera pokrzywa – niestety żadna ze stron nie tłumaczyła dokładniej czym jest ten związek, uwzięłam się i znalazłam;). UDA jest to po polsku „aglutynina” (rodzaj przeciwciała), lecytyna odporna na obróbkę termiczną oraz na kwasowość, która występuje głównie w korzeniach pokrzywy. Aglutynina hamuje rozwój patogenów. Prawdopodobnie jest to ten „bliżej niezidentyfikowany związek”, o którym pisał prof. Ożarowski.
Jeśli jesteście zainteresowani nowymi badaniami dotyczącymi pokrzywy odsyłam Was do opracowania z Alternative Medicine Review, tłumaczą słowa, których używają i odwołują się do wyników relatywnie nowych (do 2007) badań, jeśli ktoś jest chemicznie nakręcony, może sobie poczytać:)
Zastosowania kulinarne pokrzywy
Właściwości właściwościami, ale teraz to, na co wszyscy czekali;)
Pokrzywa ma szereg zastosowań kulinarnych i jeśli chcemy ją zbierać do tego celu powinniśmy pamiętać o paru rzeczach:
- zbieramy w czystym miejscu (jasna sprawa)
- najlepiej zbierać przed kwitnięciem (kiedy kwitnie nie jest już taka wartościowa: składniki idą w kwiaty)
- malutkie pokrzywy można zbierać w całości, z większych zbieramy cztery górne listki
- nie jemy raczej reszty dużej pokrzywy: jest włóknista, poza tym, jakby ktoś się uparł i nie dogotował, może powodować sensacje żołądkowe.
Młodziutką pokrzywę wystarczy sparzyć, starszą: pogotować przez kilka minut – straci wtedy swoje właściwości parzące. Można podawać ją podobnie jak szpinak, jako dodatek do zup, dipów etc. Ciekawym sposobem na pokrzywę jest piwo pokrzywowe pite tradycyjnie w Wielkiej Brytanii – jest to właściwie lekko sfermentowany i delikatnie alkoholowy napój z wyciągu pokrzywy, nie piwo;), natomiast ponoć dobre: zamierzam spróbować!
Suszoną pokrzywę można spokojnie dodawać do jajecznic, bułeczek etc. – jeśli nie wiecie gdzie ją kupić, można popytać w sklepach zielarskich.
Pokrzywa – palące płótno?
Czytaliście baśnie Andersena? Jedną z nich była baśń „Dzikie łabędzie”. Główna bohaterka, Eliza, musiała pleść własnymi dłońmi pokrzywowe koszule, aby uratować braci od zaklęcia złośliwej macochy. Czarownica którą spotkała po drodze poradziłą jej:
Czy widzisz tę pokrzywę, którą trzymam w ręku? Wokoło groty, w której śpisz, rośnie wiele podobnych, zwracam ci uwagę, że możesz użyć tylko tych pokrzyw jak również takich, które rosną na grobach cmentarzy; zapamiętaj sobie, musisz je zerwać, nawet gdyby twoja skóra pokryła się pęcherzami; musisz je pognieść nogami, wtedy otrzymasz włókna, z których masz upleść jedenaście koszulek rycerskich z długimi rękawami; narzuć je na łabędzie, a wtedy czar pryśnie. Zapamiętaj sobie jednak, że podczas pracy, dopóki jej nie skończysz, nie wolno ci mówić, nawet gdyby to miało trwać lata. Pierwsze słowo, jakie powiesz, przeszyje śmiertelnym sztyletem serca twoich braci; od twojego języka zależy ich życie. Zapamiętaj sobie dobrze to wszystko.”
Ilustracja do „Dzikich łabędzi” Andersena, gdzie tkanie liści z pokrzywy odgrywa główną rolę. (źródło)
Czy to tylko literacka fikcja? (nie mogłam sobie odmówić przyjemności, ażeby nie zacytować owej baśni:))Okazue się, że nie.
Pokrzywa była dawniej (przed tym, kiedy tryumfy zaczęła święcić bawełna) ważną rośliną przędzalniczą – z jej włókien wykonywano trwałe, przewiewne materiały. Istnieją archeologiczne dowody na to,że materiały z pokrzywy były używane już w epoce brązu: czyli nasi przodkowie bardzo wcześnie docenili jej walory. W Wielkiej Brytanii z całą pewnością wytwarzano materiał z pokrzywy do XVIII wieku, z pokrzywy wykonywano także mundury: nosili je (oczywiście nie wszyscy) żołnierze Napoleona, w XX wieku ten sam materiał wykorzystywano do mundurów niemieckich żołnierzy.
Współcześnie w poszukiwaniu ekologii i w ramach powrotu na łono natury, wraca się do tej tradycji. Włókno pokrzywowe bywa też mieszane z innymi materiałami, na przykład z wełną. Materiały z pokrzywy są wytrzymałe, przewiewne, odporne na grzyby i pleśnie.
Pokrzywa zawiera mnóstwo chlorofilu i jest również używana jako naturalny barwnik: nadaje słomkowo-zielonkawą barwę.
Próbka materiału z pokrzywy (wyszukana na Etsy)
A tutaj bielizna z pokrzywy: niestety jest to chyba jedyny fason z tej serii;) Natomiast jest zrobiony ze specjalnej odmiany pokrzywy wyprodukowanej w UK na potrzeby przędzalnicze (tutaj źródło zdjęcia).
Tutaj zaś możecie zobaczyć w jaki sposób można przygotować sznur z pokrzyw – jest to rekonstrukcja średniowiecznej techniki.
Pokrzywa w kosmetyce:
Nie będzie dla nikogo zaskoczeniem,że pokrzywa jest używana w kosmetyce, zwłaszcza w płukankach do włosów. Płukankę można przygotować zarówno na bazie wody (używa się wody miękkiej, aby jak najwięcej substancji czynnych się rozpuściło) jak i octu winnego lub jabłkowego – tego typu płukanki wykorzystuje się w ostatniej fazie mycia włosów. Zresztą, kto z nas chociaż raz nie mył włosów w szamponie pokrzywowym?:)
Pokzywa w ogrodnictwie:
Z pokrzywy można wykonać wysokomineralny nawóz do roślin – moja Mama i Babcia robią „gnojówkę pokrzywową”: wkładają pokrzywy (całe) do deszczówki uwięzionej w beczce (akurat to jest dobry pomysł, bo w miękkiej wodzie łatwiej rozpuszczają się różne substancje) i odstawiają ją na kilka dni. Potem podlewają tą gnojówką kwiaty, bardzo ładnie rosną.:)
Pokrzywa – podsumowanie.
Jak widać pokrzywa oprócz tego, że parzy i że można z niej przygotować – wcale nie parzącą! – zieloną zupę, ma szereg zastosowań. Mnie chyba najbardziej zaskoczyły zastosowania przędzalnicze, nie sądziłam, że łodygi pokrzyw przetwarzano już w epoce brązu! Nasi przodkowie musieli być bardzo przemyślni, żeby zastosować pokrzywę do wyrobu materiału!
To chyba tyle na dzisiaj. Jutro idę nazbierać trochę pokrzyw:)
Co więcej o pokrzywie?
.
Generalnie, jeśli kochasz zioła, zapraszam Cię do cyklu Ziołowe 101 gdzie pokazuję jak przygotowywać przeróżne ziołowe remedia. Do zobaczenia w Ziołowym Zakątku!
Jeśli podoba Ci się ten wpis, podziel się nim z innymi!:)
