Czarnuszka siewna (olej z czarnuszki) – nie tylko na alergię!

Olej z czarnuszki siewnej należy do jednych z najmocniej działających olejów pochodzenia naturalnego i sama czarnuszka (Nigella sativa lub po angielsku black cumin) szczyci się nie tylko długą tradycją stosowania w Afryce, Azji i na Bliskim Wschodzie, ale też szeregiem badań, które tylko potwierdzają jej – naprawdę zadziwiającą –  skuteczność.

Czarnuszka – tradycyjne zastosowanie

Zarówno nasiona jak i olej z czarnuszki siewnej mają bardzo szerokie zastosowanie. Czarnuszkę wykorzystywano od starożytności – prawdopodobnie jest natywna dla basenu Morza Śródziemnego, więc nie dziwi, że ponoć używała jej Kleopatra, pisali o niej Grecy i Rzymianie. Podobno na stanowiskach archeologicznych w Polsce również znaleziono jej ziarenka (nie wiem niestety do czego używali jej Słowianie, zapewne jako przyprawy). Prawdziwą sławę zyskała jednak dzięki islamowi.

Podobno prorok Muhammad zwykł mawiać (zapisane to jest w hadisach, czyli takich jakby kanonicznych opowieściach przytaczających różne sytuacje z życia proroka), że czarnuszka uleczy wszystko, oprócz śmierci. Skoro założyciel Islamu tak wysoko cenił czarnuszkę (podobno lubił jadać jej nasionka wymieszane z miodem) oczywiste było, że w medycynie arabskiej będzie często używana. W medycynie muzułmańskiej czarnuszka nazywana jest Kalonji lub nasiona błogosławieństw.

Zaznaczę tutaj, że u szczytu swojego rozwoju (Awicenna powinien być wymawiany jednym tchem zaraz za Hipokratesem, jeśli chodzi o sławnych lekarzy) medycyna ta znacząco przewyższała ówczesną medycynę europejską i to właśnie dzięki islamowi przechowało się wiele klasycznych (greckich) tekstów medycznych. Współcześnie istnieje rodzaj tradycyjnej medycyny opartej właśnie na medycynie greckiej i muzułmańskiej: jest to tzw. system Unani, który jest niezwykle popularny w Pakistanie.

Piszę o tym po pierwsze dlatego, żeby się wyżyć jako kulturoznawca, po drugie zaś dlatego, że wiele badań na temat czarnuszki jest prowadzonych właśnie przez muzułmanów (w tym wielu Pakistańczyków). Takie raporty z badań są bardzo ciekawe, ponieważ często rozpoczynają się właśnie od przytoczenia historii proroka Muhammada, mają wplecione cytaty z hadisów etc. (a poza tym są „normalnymi” badaniami). Oprócz tego, czarnuszkę stosuje się także w Ajurwedzie, gdzie używa się jej w formie sproszkowanej lub w formie ekstraktu (również w medycynie dziecięcej).

Jak widzicie, zastosowania czarnuszki są uświęcone wielowiekową tradycją, jednak co na to nauka?

Czarnuszka siewna – właściwości

Współcześnie wiadomo dość dużo właściwościach czarnuszki siewnej i prowadzi się nad nią szereg badań. Tyle tylko, że ktokolwiek miał do czynienia z medycznymi badaniami naukowymi wie, jak czasem są skomplikowane i sformułowane: często dotyczą tylko bardzo wąskiego zagadnienia, są przeprowadzane np. in-vitro bądź na zwierzętach (a jednak organizm człowieka działa jednak trochę inaczej niż królika etc.). Niemniej, wiele badań wskazuje na pozytywne efekty czarnuszki.

Właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające

Głównym bioaktywnym składnikiem czarnuszki jest tymochinon, który wykazuje silne działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające. Tymochinon pomaga w zwalczaniu stresu oksydacyjnego i stanów zapalnych, co ma kluczowe znaczenie w prewencji wielu chorób przewlekłych, takich jak choroby sercowo-naczyniowe i nowotwory.

Wspomaganie układu immunologicznego

Czarnuszka ma właściwości immunomodulacyjne, co oznacza, że może wspierać i regulować układ odpornościowy. Badania wykazały, że regularne spożywanie nasion czarnuszki może poprawić odpowiedź immunologiczną organizmu, zwiększając jego zdolność do walki z infekcjami.

Poznaj więcej ziół na odporność >>

Działanie przeciwcukrzycowe

Czarnuszka wykazuje również obiecujące efekty w kontekście zarządzania cukrzycą. Badania kliniczne i eksperymenty na modelach zwierzęcych wskazują, że czarnuszka może pomagać w regulacji poziomu glukozy we krwi oraz poprawie wrażliwości na insulinę. Mechanizmy te obejmują m.in. zwiększenie wydzielania insuliny oraz poprawę funkcji komórek beta trzustki.

Wsparcie w leczeniu otyłości

Czarnuszka może również odgrywać rolę w leczeniu otyłości i jej powikłań. Badania sugerują, że suplementacja czarnuszką może pomóc w redukcji masy ciała i poprawie parametrów metabolicznych, takich jak poziom cholesterolu i wskaźnik masy ciała (BMI).

Dzięki tym wieloaspektowym właściwościom zdrowotnym, czarnuszka siewna zyskuje na popularności jako naturalny suplement diety, wspierający zdrowie i zapobiegający wielu schorzeniom.

Dlaczego czarnuszka działa?

Nasiona czarnuszki są bogate w cenne składniki odżywcze, takie jak witaminy (głównie z grupy B, witamina E), minerały (wapń, żelazo, magnez, cynk) oraz niezbędne kwasy tłuszczowe. Ich unikalne właściwości zdrowotne wynikają przede wszystkim z obecności tymochinonu, związku o silnym działaniu przeciwutleniającym, przeciwzapalnym i przeciwdrobnoustrojowym.

Tymochinon

Tymochinon (ang. thymoquinone), to składnik charakterystyczny dla olejku z czarnuszki o bardzo silnym działaniu antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym. To właśnie z jego występowaniem wiąże się pozytywne działanie czarnuszki na komórki rakowe (badania mówią zwłaszcza o raku trzustki oraz jelita grubego) oraz działanie antyhistaminowe, czyli to, na którym nam zależy w przypadku alergii. Dodatkowo ma też tzw. działanie hepatoochronne co oznacza, że ochrania wątrobę.

Nigellon

Nigellon jest jednym z głównych bioaktywnych składników czarnuszki siewnej (Nigella sativa), który, podobnie jak tymochinon, przyczynia się do szerokiego spektrum korzyści zdrowotnych tej rośliny. Ma mocne działanie przeciwzapalne i antyhistaminowe. Badania wykazały, że może być skuteczny w łagodzeniu objawów astmy i innych chorób układu oddechowego, ponieważ pomaga rozkurczać mięśnie gładkie oskrzeli, ułatwiając oddychanie. Nigellon, podobnie jak tymochinon, działa jako przeciwutleniacz, co oznacza, że pomaga neutralizować wolne rodniki i chronić komórki przed uszkodzeniami oksydacyjnymi. Dzięki temu może przyczyniać się do zmniejszenia ryzyka rozwoju chorób przewlekłych, takich jak choroby sercowo-naczyniowe i nowotwory. Nigellon ma również działanie przeciwdrobnoustrojowe, co oznacza, że może pomagać w zwalczaniu różnych patogenów, w tym bakterii i grzybów. 

Czarnuszka jest również bogata w nienasycone kwasy tłuszczowe, które wspomagają organizm (sami sobie ich nie możemy wytwarzać) i działają antyoksydacyjnie. 

Inną substancją charakterystyczną dla czarnuszki jest na przykład alkaloid nigellina, więc jak widzicie jest trochę tych „specjalnych składników”. Jednak to  głównie tymochinon i nigellon sprawiają, że czarnuszka jest taka wyjątkowa.

Czy czarnuszka pomaga w alergii?

Czarnuszka to jeden z najbardziej uznanych sposobów na osłabienie reakcji alergicznej, zwłaszcza u dzieci (ponieważ badania wykazały, że dzieci szybciej na nią reagują). W szeregu badań podawano czarnuszkę zarówno dorosłym pacjentom jak i dzieciom (doustnie) i okazało się, że symptomy alergiczne u wielu z nich zostały złagodzone.

Podczas jednych z takich badań przebadano grupę 29 pacjentów z astmą, którym przez 45 dni podawano czarnuszkę. Pod koniec tego okresu okazało się, że można było zmniejszyć dawkę środków tradycyjnych (inhalatorów, kortykosteroidów), ponieważ poprawiła się wydolność płuc oraz objawy astmy (np. świszczący oddech) zostały złagodzone. W innym podawano czarnuszkę z alergią na pyłki dzieciom i odnotowano, że po trzech tygodniach spożywania o 80% badanych złagodziły się objawy choroby. Dzieciom podawano niewielkie dawki (40 mg na kilogram masy ciała), ponieważ zauważono, że przy nieco większych mogły występować dolegliwości żołądkowe (ale można im zaradzić, podając czarnuszkę podczas posiłku nie na czczo).

Jak widzicie wygląda całkiem obiecująco i czarnuszka z powodzeniem może być stosowana w terapii wspomagającej walkę z alergią.

Zobacz również Jak stosować olejki eteryczne na alergie sezonowe?

Czy czarnuszka jest bezpieczna?

Generalnie czarnuszka jest bardzo dobrze tolerowanym ziołem. Może być toksyczna dopiero, gdy wypije się około 1.5 litra jednorazowo.

Jeśli ktoś ma bardzo wrażliwy żołądek może się mu nieco czarnuszką „odbijać” ponieważ ma dość charakterystyczny, ostry smak, ale generalnie nie ma się co specjalnie krygować.

Dawki stosowane w badaniach to zazwyczaj około 1.5 g dziennie. Stosowano przeróżne przeliczniki: 80 mg na kilogram masy ciała lub 500-1000 mg trzy razy dziennie (najlepiej podczas posiłku). Czarnuszka raczej nie uczula (zanotowano sporadyczne uczulenia przy kontakcie ze skórą), jest dobrze tolerowana i generalnie bezpieczna.

Czarnuszki nie poleca się jej kobietom w ciąży (hipotetycznie może wpływać na skurcze macicy) oraz karmiącym – tym ostatnim głównie dlatego, że nie zrobiono naukowych badań na matkach karmiących i nikt nie weźmie odpowiedzialności prawnej za rekomendowanie takiej rzeczy kobiecie karmiącej.

Jak stosować czarnuszkę siewną przy alergiach

Czarnuszkę siewną można zakupić w różnych formach, takich jak kapsułki, proszek czy olej. Dla osób zmagających się z alergiami, szczególnie polecana jest forma oleju, która jest zarówno efektywna, jak i ekonomiczna. Olej z czarnuszki zawiera wysokie stężenie bioaktywnych związków, takich jak tymochinon, który wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwhistaminowe, co może pomóc w łagodzeniu objawów alergii. 

Regularne stosowanie oleju z czarnuszki może przynieść ulgę osobom cierpiącym na alergie, dzięki jego naturalnym właściwościom przeciwhistaminowym i przeciwzapalnym. Jednakże, jak w przypadku każdej terapii naturalnej, ważne jest monitorowanie reakcji organizmu i dostosowanie dawkowania w zależności od indywidualnych potrzeb.

Olej z czarnuszki – właściwości i zastosowanie

Zastosowanie oleju z czarnuszki jest bardzo szerokie. Używa się go między innymi:

• w przypadku chorób górnych dróg oddechowych (zwłaszcza astmy, zapalenia oskrzeli),
• w przypadku alergii,
• w onkologicznej terapii wspomagającej (zwłaszcza, jeśli chodzi o raka trzustki),
• przy problemach z układem krążenia, podniesionym cholesterolu, trójglicerydach etc.,
• przy problemach z regulacją poziomu cukru,
• w przypadkach chorób nerek i wątroby,
• przy stanach zapalnych (także reumatyzmie),
• w kosmetyce, zwłaszcza w przypadku skóry tłustej, trądzikowej, nawracającego łupieżu czy do olejowania włosów (jak Kleopatra).

Jak widzicie, lista jest naprawdę imponująca!

Jak przechowywać olej z czarnuszki?

Aby olej z czarnuszki służył nam jak najdłużej, należy przechowywać go:

• bez dostępu do światła, w ciemnej buteleczce,
• w szczelnej buteleczce,
• najlepiej w chłodzie (lodówka).

Dla zwiększenia trwałości, możecie wybrać się do apteki, kupić sobie witaminę E w płynie czy tam kroplach i wlać 1 ml witaminy do oleju w niedługim czasie od otworzenia, to go dodatkowo ustabilizuje.

W internecie można znaleźć informacje, że jest to olej, który bardzo szybko się utlenia i może być wykorzystywany jedynie 3 miesiące po wytłoczeniu.

Oczywiście, im świeższy tym lepszy, ale tak naprawdę olej z czarnuszki jest dużo bardziej stabilny i, o ile jest dobrze przechowywany, spokojnie może służyć nam przez 6-12 miesięcy od otwarcia.

Bibliografia

1. Adam, S. H., Abu, I. F., Kamal, D. A. M., Febriza, A., Kashim, M.I. A. M., Mokhtar, M. H. A. (2023). Review of the Potential Health Benefits of Nigella sativa on Obesity and Its Associated Complications. Plants. 12, 3210. https://doi.org/10.3390/plants12183210
2. Bhatti, I. U., Rehman, F., Khan, M. A., Marwat, S. K. (2009). Effect of prophetic medicine kalonji (Nigella sativa L.) on lipid profile of human beings. An in vivo approach. World Applied Sciences Journal. 6. 1053-1057. 
3. Hannan, M. A., Rahman, M. A., Sohag, A. A. M., Uddin, M. J., Dash, R., Sikder, M. H., Rahman, M. S., Timalsina, B., Munni, Y. A., Sarker, P. P., et al. (2021). Black Cumin (Nigella sativa L.): A Comprehensive Review on Phytochemistry, Health Benefits, Molecular Pharmacology, and Safety. Nutrients. 13(6): 1784. https://doi.org/10.3390/nu13061784
4. Kalus, U., Pruss, A., Bystron, J., Jurecka, M., Smekalova, A., Lichius, J. J., Kiesewetter, H. (2003). Effect of Nigella sativa (black seed) on subjective feeling in patients with allergic diseases. Phytotherapy Research. 17(10): 1209-1214. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14669258/
5. Mańkowska, D., Bylka, W. (2009). Nigella sativa L.–związki czynne, aktywność biologiczna. Herba Polonica; 55 (1) 109-125.
6. Li, Z., Wang, Y., Xu, Q., Ma, J., Li, X., Yan, J., Tian, Y., Wen, Y., Chen, T. (2023). Nigella sativa and health outcomes: An overview of systematic reviews and meta-analyses. Frontiers in Nutrition. 10: 1107750. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10086143/
7. Salem, M. L. (2005). Immunomodulatory and therapeutic properties of the Nigella sativa L. seed. International Immunopharmacology. 5 (13-14): 1749-70. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16275613/