ABC Aromaterapii: Wszystko co musisz wiedzieć o olejkach eterycznych w ciąży

Jeśli mielibyśmy wskazać dwa najczęściej poruszane tematy przez nasze klientki w wiadomościach do nas, to zdecydowanie byłyby to aromaterapia podczas ciąży oraz olejki eteryczne przy zwierzętach. Dlatego postanowiliśmy wreszcie podjąć rękawicę i poruszyć jeden z tych dwóch tematów. W dzisiejszym artykule skupimy się na całej prawdzie dotyczącej stosowania olejków eterycznych w ciąży.

Chcemy raz na zawsze rozwikłać budzącą tyle emocji i pytań zagadkę. Z tego tekstu dowiesz się między innymi, czy można stosować olejki eteryczne w ciąży, jakie olejki są polecane, a jakie wręcz przeciwnie – niewskazane, oraz dlaczego jest to tak kontrowersyjny i niezbadany temat.

Ciąża – magiczny czas zmian

W historii i kulturze ciąża była często postrzegana jako niezwykłe wydarzenie, łączące się z mistycyzmem i duchowością. Rozkwitające życie w łonie kobiety budziło podziw i szacunek, a sama przyszła matka była traktowana z wyjątkową troską i opieką. Wierzono, że kobiety ciężarne posiadają szczególne zdolności, mogą łączyć się z innymi sferami rzeczywistości oraz poznawać tajemnice natury. Ten czas był niezwykłym przeżyciem dla całej społeczności: przywracał nadzieję, budził troskę, wsparcie i miłość. Dziś, chociaż bardziej opieramy się na wiedzy naukowej niż na mitologii, nadal dostrzegamy niezwykłość i wyjątkowość procesu ciąży. Niech dowodem na potwierdzenie tych słów będzie, jak bardzo zakorzenione jest w naszej mowie potocznej wyrażenie „stan błogosławiony” oraz wszelkie ludowe mity i zabobony dotyczące ciąży.

Przemiany w ciele i emocjach

Biologicznie rzecz biorąc, to czas, gdy w ciele kobiety zachodzą niezwykłe przemiany, umożliwiające rozwój nowego życia. To okres, w którym organizm matki dostosowuje się do nowych wymagań, przekształcając się zarówno fizycznie, jak i hormonalnie. Odczuwane przez kobietę zmiany, zarówno te subtelne, jak i bardziej wyraźne, wpisują się w ten naturalny proces, który kształtuje nie tylko ciało, ale także emocje i świadomość przyszłej matki.

Chociaż zwykle jest to pozytywny okres, musimy pamiętać, że każda kobieta jest inna, a jej organizm może reagować różnie na wieść o ciąży. Tak więc, podczas gdy niektóre kobiety są szczęśliwe i pełne energii, inne mogą doświadczać stanów depresyjnych, głębokiego lęku lub przeżywać inne, mniej przyjemne emocje. To również jest częścią normalnego i naturalnego przebiegu.

Pozwólmy więc, żeby to wybrzmiało: ciąża nie zawsze jest etapem, który jest pełny radości i szczęścia.

Jak wygląda ciąża u ludzi?

Zanim będziemy mogli przejść dalej, zróbmy szybką powtórkę z lekcji biologii.

Mówiąc o ciąży, chodzi nam o proces rozpoczynający się od zagnieżdżenia zarodka (implantacji) w błonie śluzowej macicy. Ale tak naprawdę, ciąża z punktu widzenia biologicznego rozpoczyna się znacznie wcześniej, gdy gameta żeńska, zwana oocytem, łączy się z gametą męską, czyli plemnikiem. W medycynie ten moment nosi nazwę zapłodnienia, lecz w potocznym języku częściej sięgniemy po nieco czulsze określenie: poczęcie. Wynikiem tego połączenia będzie zygota, która jest zapłodnioną komórką jajową i stanowi pierwszy, oficjalny, etap ciąży.

Łożysko oraz związane z nim błony zewnętrzne zarodka formują się z zygoty na początku każdej ciąży, co oznacza, że mają taką samą genetyczną strukturę jak płód. Głównym zadaniem łożyska jest dostarczanie tlenu i składników odżywczych dla płodu, zwłaszcza dla jego mózgu, oraz usuwanie produktów przemiany materii. Łożysko przylega do ściany macicy, rośnie i zmienia kształt w miarę postępującej ciąży. Pępowina, która dostarcza składników odżywczych i tlenu oraz usuwa odpady, łączy środkową część płodu z łożyskiem, podczas gdy płód jest otoczony przez worek owodniowy.

Okres ciąży podzielony jest na 3 trymestry, z których każdy trwa około 3 miesiące.

W pierwszym trymestrze ciąży, trwającym pierwsze 3. miesiące, dochodzi do wielu istotnych zmian. Płeć dziecka jest ustalana na podstawie chromosomów płciowych w momencie zapłodnienia, a zarodek rozwija się z zapłodnionego jaja, zaczynając od podziału komórek. W ciągu tych pierwszych tygodni zarodek implantuje się w macicy, a jego rozwój obejmuje szybki wzrost rdzenia kręgowego, mózgu, serca i płuc. Serce zaczyna bić około 6. tygodnia, a do 9. tygodnia formują się mięśnie, dzięki którym zarodek zaczyna się poruszać. Pępowina, odżywiająca zarodek i usuwająca odpady, również rozwija się w tym okresie. Pod koniec pierwszego trymestru zarodek osiąga długość około 7,6 cm i waży około 14 gramów. Kobieta również doświadcza zmian hormonalnych, mogących objawiać się obrzękiem piersi, skrajnym zmęczeniem, nudnościami, zmianami apetytu, wahaniem nastroju, zaparciami, częstym oddawaniem moczu, zgagą oraz przyrostem lub utratą wagi. Choć aromaterapia może łagodzić te objawy, wybór olejków eterycznych musi być bardzo ostrożny ze względu na bezpieczeństwo dziecka.
W drugim trymestrze ciąży, trwającym od 4. do 6. miesiąca, zarodek przekształca się w płód i zachodzą w nim kolejne ważne zmiany. Począwszy od wzrostu włosów, w tym brwi i rzęs, aż po rozwój mięśni i kości, dziecko staje się bardziej aktywne. Dziewczynki zaczynają rozwijać jajniki, a płód może już słyszeć dźwięki, w tym bicie serca matki. Rozwój płodu w tym okresie obejmuje również rozwijające się kubki smakowe i neurony czuciowe, a pod koniec drugiego trymestru płód zacznie mrugać zamkniętymi oczami. Jego waga wyniesie około 900 gramów, a długość będzie sięgać około 30 cm. Odczuwane objawy często stają się łagodniejsze, a nudności zazwyczaj ustępują. Pojawiać się mogą jednak rozstępy na brzuchu i piersiach, a także ciemnienie skóry wokół sutków. Bóle ciała, jak bóle pleców czy obrzęk kończyn, mogą również być obecne. Choć istnieją olejki eteryczne, które mogą pomóc w złagodzeniu tych objawów, należy ponownie pamiętać o bezpieczeństwie rozwijającego się płodu.
W trzecim trymestrze, będącym ostatnią fazą ciąży, trwającą od 7. do 9. miesiąca, płód staje się dość aktywny. Zaczyna ćwiczyć oddychanie, poruszając przeponą. Do 33. tygodnia dziecko jest już zazwyczaj w pozycji gotowej do porodu, z głową opartą o szyjkę macicy. W tym czasie kości stają się mocniejsze, a skóra staje się grubsza. W ostatnich tygodniach przed porodem płód przybiera na wadze 225–340 gramów tygodniowo. Dzieci urodzone pod koniec 37. tygodnia uważa się za urodzone o czasie, ponieważ ich narządy są gotowe do samodzielnego funkcjonowania. Uznaje się, że na tym etapie ciąży stosowanie aromaterapii jest już bezpieczniejsze, chociaż nadal należy pamiętać o zachowaniu umiaru i zdrowego rozsądku. Olejki eteryczne najczęściej są wykorzystywane przed porodem lub w jego trakcie, jako dodatkowe wsparcie.

Bezpieczeństwo aromaterapii w ciąży

Nie trzymając już dłużej w niepewności, uchylamy rąbka tajemnicy.

Czy w trakcie ciąży można stosować olejki eteryczne?

Tak, olejki eteryczne można stosować w ciąży.

Jednak, jak to zazwyczaj bywa w aromaterapii, to zależy. Olejki eteryczne mogą być wspaniałym wsparciem w tym, jak zgodnie uznaliśmy, magicznym czasie, jednak szczególnie wtedy należy stosować je z umiarem i rozsądkiem.

Wiemy, że związki chemiczne i inne substancje o masie cząsteczkowej mniejszej niż 1000, mogą przenikać przez łożysko. A tak się składa, że wszystkie związki chemiczne zawarte w olejkach eterycznych mają masę znacznie niższą niż 500; mówi się wręcz, że wszystkie substancje poniżej masy 300 nie są lotne, więc fizycznie nie mogą znaleźć się w buteleczce olejku eterycznego. Przenikanie przez łożysko nie musi koniecznie oznaczać ryzyka toksyczności dla płodu; będzie to w dużej mierze zależeć od toksyczności i stężenia związku chemicznego w osoczu matki. W pewnym sensie może to narazić płód na większe ryzyko, ale w innych przypadkach może mieć działanie ochronne, na przykład w przypadkach, gdy wątroba płodu nie jest jeszcze zdolna do metabolizowania związku do bardziej toksycznego.

Jak stosuje się olejki eteryczne w ciąży?

Metoda użycia także ma ogromne znaczenie – najwięcej ryzyka budzi przyjmowanie olejków eterycznych wewnętrznie. My ogólnie nie polecamy tej metody na aromaterapię, ale tym bardziej nie polecamy jej w trakcie ciąży. Dlatego na ten czas zalecane jest zrezygnowanie ze wszelkich suplementów diety zawierających olejki eteryczne, płynów do płukania ust i innych specyfików z olejkami mających kontakt z błonami śluzowymi ust i przełyku, a także nie powinno się stosować globulek i czopków zawierających olejki eteryczne. Stężenia olejków eterycznych w ciele matki będą zbyt wysokie, aby były bezpieczne.

Należy także pamiętać, że bariera krew-mózg u dzieci w łonie matki jest jeszcze niewykształcona, dlatego nie będzie pełniła skutecznej ochrony, a związki chemiczne zawarte w olejkach będą miały łatwy dostęp do niewykształconego centralnego układu nerwowego rozwijającego się dziecka.

Ogólnie – naprawdę nie warto, nie jest to bezpieczne i nie ma w tym żadnej sensownej korzyści.

Będąc w ciąży, aromaterapię najlepiej jest używać na dwa sposoby:

Inhalacje

Czyli nasza najbardziej ulubiona, najmniej inwazyjna i najbezpieczniejsza metoda stosowania olejków eterycznych. Jeżeli chcesz bezpiecznie stosować olejki eteryczne w ciąży, to najczęściej będziesz robić to właśnie w ten sposób. Olejki możesz rozcieńczyć przed inhalacją, np. poprzez mieszanie ich z olejem roślinnym lub bezzapachową emulsją-kremem, a następnie nakładając na wacik kosmetyczny i wdychając przez kilka minut. Po pierwsze, w ten sposób ograniczasz jakiekolwiek ryzyko niemalże do zera i czujesz się bezpieczniej; po drugie, olejków wcale nie trzeba dużo, abyś poczuła ich efekty.

W trakcie inhalacji stosuj 1-2 krople olejku eterycznego, wymieszanego z 5 ml (łyżeczką) wybranej przez Ciebie bazy. Jeżeli nie rozcieńczasz olejków, możesz je także użyć w dyfuzorze ultradźwiękowym lub wymieszać z wodą destylowaną i spirytusem, aby stworzyć domowy spray do powietrza.

Warto wspomnieć, że przez zmiany hormonalne mające miejsce w trakcie ciąży, zmienia się nieco zmysł węchu. Dlatego może się okazać, że ulubione olejki eteryczne nagle przyprawiają o ból głowy – to zupełnie normalne. U niektórych kobiet ciężarnych, także może pojawiać się wyostrzony węch, wówczas patent z inhalacją rozcieńczonych olejków może okazać się jeszcze bardziej przydatny.

Nakładanie na skórę

To także popularna i stosunkowo bezpieczna metoda, o ile pamiętasz o odpowiednich rozcieńczeniach olejków eterycznych. Najczęściej stosowane rozcieńczenia są identyczne jak przy inhalacji, czyli 1-2 krople olejku eterycznego, na 5 ml (łyżeczką) wybranej bazy. Uzyskasz w ten sposób stężenie 1-2%, które jest w zupełności wystarczające dla olejków na skórze, nawet wtedy, gdy nie jesteś w ciąży. Najwygodniejszymi metodami na praktyczną aromaterapię będą masaże (szczególnie z pomocą bliskiej osoby), kąpiele w wannie i kąpiele stóp.

Po jakie olejki eteryczne sięgnąć w ciąży?

Olejki eteryczne stosowane w ciąży możemy już na wstępie podzielić na dwie listy: olejki EB oraz olejki tradycyjnie dopuszczone do stosowania. W czym tkwi różnica?

Olejki EB to skrót od zwrotu z ang. Evidence-based, czyli oparte na dowodach. Oznacza to, że mamy badania naukowe dotyczące tych olejków eterycznych i mogą być stosowane w warunkach klinicznych przez odpowiednio przeszkolony personel medyczny. Z zasady ich lista nie jest długa i od kilku lat pozostaje niezmienna – przeprowadzanie badań naukowych z udziałem kobiet ciężarnych to naprawdę bardzo trudna sprawa i badacze muszą spełniać szereg warunków, aby zapewnić badanym kobietom bezpieczeństwo oraz zachować pełną etykę i moralność. Jest to dosyć słuszne podejście, ponieważ historia nie raz pokazywała, że takie badania potrafią mieć naprawdę różne skutki.
Natomiast olejki dopuszczone do stosowania, to, jak nazwa wskazuje, olejki eteryczne będące w użyciu przez wielu różnych aromaterapeutów, które wydaje nam się, że są stosunkowo bezpieczne w ciąży, ale niestety, nie mamy za sobą literatury naukowej potwierdzającej ten stan. Warto dodać, że każdy doświadczony aromaterapeuta ma zazwyczaj swoją własną listę takich olejków i naprawdę rzadko kiedy są one 1:1 takie same, chociaż w większości przypadków zawarte na nich olejki się powtarzają. Wynika to z tego, że właśnie nie mamy żadnych badań, więc listy te opierają o osobiste doświadczenie i praktykę, a najczęściej są tworzone odgórnie przez różne stowarzyszenia aromaterapeutów lub akredytowane szkoły aromaterapii.

My naszą listę zdecydowaliśmy się podzielić na trymestry, ponieważ są one dosyć istotne w przypadku olejków z grupy EB. Tam, gdzie pojawiają się badania dotyczące olejków eterycznych, wspominamy i objaśniamy. A olejki bez badań, dopisaliśmy poniżej. Do stworzenia własnej listy korzystaliśmy z naszego doświadczenia oraz olejków proponowanych przez różne stowarzyszenia profesjonalnych aromaterapeutów, a także materiały szkoleniowe i kursy aromaterapii klinicznej kilku szkół aromaterapii.

Olejki w pierwszym trymestrze

Olejek cytrynowy (Citrus limon) przez długi czas był jedynym olejkiem eterycznym przebadanym klinicznie w trakcie pierwszego trymestru ciąży i powszechnie stosowanym w warunkach szpitalnych. Uważany za podnoszący na duchu przy spadkach nastroju, pomocny przy porannych mdłościach i nudnościach, oraz pomocny przy żylakach. W badaniach Yavari et al. (2014) badano skuteczność inhalacji olejku cytrynowego we wsparciu przy nudnościach w ciąży. Przeprowadzono badanie kliniczne, w którym 100 ciężarnych kobiet cierpiących na nudności i wymioty, zostało losowo podzielonych na grupy interwencyjną i kontrolną. Olejek eteryczny z cytryny oraz placebo zostały podane odpowiednio grupom interwencyjnej i kontrolnej do wdychania zaraz po wystąpieniu nudności. Intensywność nudności, wymiotów i odruchów wymiotnych była badana 24 godziny przed i przez cztery dni leczenia. Badacze zauważyli statystycznie istotną różnicę między dwiema grupami. Intensywność nudności i wymiotów w drugim i czwartym dniu w grupie interwencyjnej z olejkiem cytrynowym były znacznie niższe niż w grupie kontrolnej. W związku z tym, zasugerowano, że olejek cytrynowy może być skuteczny w redukcji nudności i wymiotów w ciąży.
Pomocny będzie także olejek z mięty pieprzowej (Mentha × piperita), który jest wykorzystywany podobnie jak olejek cytrynowy. W badaniach klinicznych (Safajou et al. 2020) na 90 ciężarnych kobietach cierpiących na nudności i wymioty w ciąży, zastosowano połączone olejki eteryczne z cytryny i mięty pieprzowej do inhalacji, a w grupie kontrolnej placebo. Obie grupy zostały poinstruowane, aby nakładały trzy krople mieszanki na bawełnianą kulkę i trzymały ją ok. 3 cm od nosa. Intensywność nudności i wymiotów przed inhalacją oraz pierwszego dnia inhalacji nie różniły się istotnie między dwiema grupami, ale różnice zauważono już w drugim, trzecim i czwartym dniu interwencji. Wyniki pokazały, że efekt czasu na średnią intensywność nudności i wymiotów był istotny w grupie aromaterapeutycznej, czego nie zaobserwowano w grupie placebo. Uznano, że stosowanie aromaterapii z olejkami eterycznymi z cytryny i mięty pieprzowej może przynosić ulgę w redukcji łagodnych i umiarkowanie intensywnych nudności i wymiotów u kobiet w ciąży.

Olejki w drugim trymestrze

W przypadku olejku lawendowego (Lavandula angustifolia) mamy trzy różne badania kliniczne, przeprowadzone na kobietach ciężarnych. W jednym z nich (Chen et al. 2017) udział wzięły 52 zdrowe kobiety w ciąży, które zostały podzielone na grupę interwencyjną i kontrolną. Ta pierwsza otrzymywała 70-minutowy masaż z użyciem 2% olejku lawendowego co drugi tydzień (łącznie 10 razy przez 20 tygodni); grupa kontrolna otrzymywała jedynie rutynową opiekę prenatalną. Zauważono, że poziom kortyzolu u tych otrzymujących masaż był niższy, a poziom IgA był wyższy, w porównaniu z kobietami z grupy kontrolnej. Badanie to potwierdziło, że masaż aromaterapeutyczny z olejkiem lawendowym może istotnie zmniejszyć stres i zwiększyć funkcje odpornościowe u kobiet w ciąży. W ramach innych badań Effati-Daryani et al. (2015), 141 kobiet w 25-28 tygodniu ciąży zostało losowo przydzielonych do trzech grup, otrzymujących krem z olejkiem lawendowym do kąpieli stóp, tylko krem z olejkiem lawendowym lub placebo. Celem badań było sprawdzenie jak olejek lawendowy wpływa na depresję prenatalną, stany lękowe i stres w ciąży. Zasadniczą poprawę zaobserwowano już po w 4. tygodniu badań, a później w 8. tygodniu, a wyniki były podobne w dla obu grup z olejkiem lawendowym. Wysunięto wnioski, że krem z lawendą stosowany w kąpieli stóp lub sam w sobie może być stosowany u kobiet w ciąży w celu redukcji stresu, lęku i depresji prenatalnej.
Olejek cytrynowy może być również stosowany w drugim trymestrze ciąży jako wsparcie emocjonalne i ze względu na swoje działanie podnoszące na duchu. W tym czasie nudności związane z ciążą mijają, jednak, jeżeli nadal są obecne, to można kontynuować inhalacje z olejkiem cytrynowym także w celu ich zminimalizowania. Rozcieńczony w żelu aloesowym olejek cytrynowy bywa polecany przy żylakach w ciąży.
Możesz także kontynuować stosowanie olejku z mięty pieprzowej (Mentha × piperita), który oprócz działania redukującego nudności, pobudza i dodaje rześkości, a także wspiera przy bólach głowy, migrenach, zatkanych zatokach, opuchniętych stopach, a nawet można go wykorzystać ze względu na jego działanie przeciwbólowe. Miętę pieprzową połącz z cytryną, jeżeli potrzebujesz dodatkowego orzeźwienia i pobudzenia w trakcie dnia.

Olejki w trzecim trymestrze

Chociaż olejek bergamotkowy (Citrus aurantium subsp. Bergamia) i olejek petitgrain (Citrus × aurantium; jest to olejek z liści i gałązek drzewa pomarańczowego) nie mają swoich własnych dedykowanych badań, były wykorzystane w badaniach Igarashi (2013), w których wzięło udział 28 ciężarnych kobiet. Na cele badań wybrano trzy olejki eteryczne: bergamotkę, lawendę i petitgrain, czyli olejki zawierające octan linalilu i linalol – związki chemiczne znane ze swojego działania relaksującego i uspokajającego. Uczestniczki zostały losowo przydzielone do grupy aromaterapii i grupy kontrolnej. W trakcie badania przebywały w pozycji siedzącej przez 10 minut. Podczas ostatnich 5 minut każdej sesji, grupie z aromaterapią wykonywano inhalację z olejkami eterycznymi. W tym celu używano pięciu kropli olejku eterycznego, w dyfuzorze oddalonym ok. 30 cm od badanej, przez pięć minut. Aromaterapia z tymi trzema olejkami okazała się skuteczna w poprawie oceny nastroju na skalach Napięcia-Lęku i Gniewu-Wrogości. Ponadto, zaobserwowano wzrost aktywności przywspółczulnej, co z fizjologicznego punktu widzenia przekładało się na efekty relaksujące. Badacze także uznali, że zapach powinien być dobierany według indywidualnych preferencji.
Olejek neroli (Citrus × aurantium), czyli olejek z kwiatów drzewa pomarańczowego, został wykorzystany w quasi-eksperymentalnym badaniu Go & Park (2017) na 50. hospitalizowanych kobietach w ciąży wysokiego ryzyka, które przebywały na sali porodowej i oddziale położniczym szpitala uniwersyteckiego. Dwadzieścia pięć z nich trafiło do grupy eksperymentalnej, a pozostałe 25 do grupy kontrolnej. Olejek neroli wcześniej został zidentyfikowany jako bezpieczny dla ciężarnych kobiet i wykorzystano go w inhalacji. Uczestniczki wdychały neroli przez 2 minuty, 3 razy dziennie – łącznie przeprowadzono 15 sesji od dnia wstępnego. Wyniki wskazały, że terapia inhalacyjna z olejkiem neroli jest skuteczną interwencją pielęgniarską w łagodzeniu stresu u pacjentek hospitalizowanych w wysokim ryzyku w ciąży. Conrad (2019) sugeruje stosowanie tego olejku przy stanach paniki i wysokiego lęku w trakcie ciąży.
W trzecim trymestrze nadal można kontynuować stosowanie olejków z cytryny, lawendy i mięty pieprzowej, w różnych celach i według indywidualnych potrzeb.

Olejki używane, jednak bez badań

Poniższe olejki eteryczne możesz stosować w inhalacji lub odpowiednio rozcieńczone wykorzystywać do nakładania na skórę, według swoich indywidualnych potrzeb i pożądanych celów. Pamiętaj, że jeżeli nie odpowiada Ci zapach któregoś z olejków lub masz jakieś nadwrażliwości na niego, to po prostu z niego nie korzystaj.

Warto tutaj także wspomnieć o podejściu sugerowanym przez aromaterapeutkę Penny Price, która jest zdania, że jeżeli nie znasz jakiegoś olejku eterycznego i nigdy go nie używałaś, to może lepiej jest sobie go odpuścić w trakcie ciąży. Czyli najlepiej sięgać po olejki takie, które już masz w domu i dobrze je znasz. Czas ciąży ma być przyjemny i relaksujący, bo zrelaksowana mama, to zrelaksowane dziecko. Eksperymenty z aromaterapią zachowaj na czas po porodzie.

Bergamotka (Citrus aurantium subsp. Bergamia)
Cyprys (Cupressus sempervirens)
Cytryna (Citrus limon)
Czarny pieprz (Piper nigrum)
Geranium (Pelargonium graveolens)
Grejpfrut (Citrus × paradisi)
Imbir (Zingiber officinale)
Jałowiec (Juniperus communis)
Kadzidło, frankincense (Boswellia carteri)
Lawenda (Lavandula angustifolia)
Majeranek, słodki (Origanum majorana)
Mandarynka (Citrus reticulata)
Neroli (Citrus × aurantium)
Petitgrain (Citrus × aurantium)
Pomarańcza, słodka (Citrus × sinensis)
Rumianek rzymski (Chamaemelum nobile)
Sandałowiec australijski (Santalum spicatum)
Szałwia muszkatołowa (Salvia sclarea)
Ylang-ylang (Cananga odorata)

Jakie olejki NIE są polecane w ciąży?

Ta lista jest podobnie problematyczna, ponieważ nie do końca mamy badania. Korzystając jednak ze znajomości chemii olejków eterycznych i kwestii bezpieczeństwa związanych z poszczególnymi związkami chemicznymi występującymi w olejkach, możemy stworzyć takie niepolecane zestawienie, którego powinno się unikać w ciąży.

Anyż (Pimpinella anisum); etery fenylometylowe
Anyż gwiazdkowaty (Illicium verum); etery fenylometylowe
Brzoza (Betula lenta); salicylan metylu
Cynamonowiec cejloński, kora i liść (Cinnamomum verum); fenole i aldehydy
Cynamonowiec kamforowy (Cinnamomum camphora); fenole i aldehydy
Golteria, wintergreen (Gaultheria procumbens); salicylan metylu
Goździk (Syzygium aromaticum); fenole
Hyzop (Hyssopus officinalis); ketony
Kminek (Cumimum cyminum); aldehydy
Koper włoski (Foeniculum vulgare); etery fenylometylowe
Oregano (Origanum vulgare); fenole
Szałwia lekarska (Salvia officinalis); ketony
Tymianek (Thymus vulgaris CT tymol); fenole

Ta lista nie jest kompletna, jednak niech będzie dla Ciebie „drogowskazem”, czego się wystrzegać i jakiego typu olejki eteryczne lepiej sobie odpuścić w trakcie ciąży. To nie jest dobry moment na eksperymentowanie z olejkami eterycznymi, więc sięgaj po takie, które są bezpieczne i już je dobrze znasz.

Przepisy na czas ciąży

A żeby nie było samej suchej teorii, pokażemy Ci trzy różne sposoby na wykorzystanie olejków eterycznych, kiedy jesteś w ciąży. Oczywiście można je stosować na o wiele szersze spektrum dolegliwości, jednak postanowiliśmy przeszukać naszą skrzynkę mailową i wyciągnąć z niej trzy takie, które najczęściej się przewijają i bardzo dużo z Was o nie notorycznie pyta. Dlatego, mamy nadzieję, okażą się one pomocne.

Wsparcie odporności w ciąży

W ciąży kobieta może być bardziej podatna na infekcje, ze względu na naturalny spadek odporności organizmu. To zjawisko wynika z faktu, że organizm kobiety skupia swoje zasoby na wspieraniu rozwijającego się dziecka, co czasem prowadzi do obniżenia odporności. Ponadto, zmiany hormonalne mogą również wpływać na funkcjonowanie układu immunologicznego. Dlatego ważne jest, aby kobiety w ciąży szczególnie dbały o swoje zdrowie, unikały kontaktu z osobami chorującymi, prowadziły zdrowy styl życia oraz korzystały z odpowiednich środków ostrożności, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na infekcje podczas ciąży.

W przypadku wystąpienia objawów przeziębienia lub innych infekcji, zawsze zaleca się skonsultowanie się z lekarzem w celu odpowiedniego leczenia, które będzie bezpieczne dla zdrowia matki i dziecka.

Dla wsparcia odporności w ciąży możesz sięgnąć po dobrze znany i lubiany olejek lawendowy, który w jednych badaniach (Chen et al. 2017) wykazał działanie zwiększające funkcje odpornościowe organizmu. Olejek lawendowy stosuj w inhalacjach lub wykorzystaj go tak, jak zrobiono to w badaniach klinicznych – olejek w stężeniu 2% może posłużyć Ci do masażu. W tym celu 12 kropli olejku lawendowego rozcieńcz w 30 ml oleju roślinnego i wmasuj w swoje ciało. Jeżeli masz kogoś, kto może Ci pomóc i wykonać masaż, to jeszcze lepiej.

Poznaj również inne zastosowania olejku lawendowego.

Przydatne mogą okazać się olejki cytrusowe, takie jak olejek cytrynowy, pomarańczowy, bergamotkowy, mandarynkowy lub połącz je z olejkami z imbiru, majeranku albo kadzidła (frankincense), aby przygotować sobie mieszankę wspomagającą odporność. Poniżej przygotowaliśmy dla Ciebie dwie propozycje do wyboru:

#1.

2 krople olejku lawendowego
2 krople olejku pomarańczowego
1 kropla olejku kadzidlanego

#2.

2 krople olejku imbirowego
2 kropla olejku cytrynowego
1 kropla olejku bergamotkowego

Stosuj je w dyfuzorze ultradźwiękowym albo rozcieńcz z 20-30 ml oleju roślinnego lub bezwonnego płynu do kąpieli i dodaj do wanny, albo wykorzystaj do kąpieli stóp.

Poranne mdłości

Mdłości, nudności i wymioty sukcesywnie potrafią uprzykrzać życie w pierwszych tygodniach ciąży. U niektórych kobiet bywają bardzo problematyczne i są wywoływane w najmniej spodziewanych momentach. Uważa się, że są spowodowane wzrostem poziomu hormonów oraz naturalnym wzrostem apetytu (co czasami jest trudne do złagodzenia, jeśli nudności są uporczywe). Zazwyczaj zaczynają się one już w piątym tygodniu ciąży, a mijają między dziesiątym a czternastym tygodniem. Często bywają spowodowane hipersomią, czyli nadwrażliwością węchową na zapachy, która jest normalnym objawem ciążowym – należy mieć to na uwadze, żeby w razie potrzeby rozcieńczyć olejki eteryczne do inhalacji.

Jak wskazaliśmy wcześniej, aromaterapia z użyciem olejku cytrynowego może być skuteczną metodą łagodzenia nudności u kobiet w ciąży. Jak to zrobić?

Na chusteczkę higieniczną lub wacik kosmetyczny dodaj 2-3 krople olejku cytrynowego i wdychaj go przez kilka minut, pamiętając o głębszych wdechach co jakiś czas. W przypadku nadwrażliwości na zapachy, zaleca się rozcieńczenie olejku eterycznego, mieszając 1-2 krople z 5 ml oleju roślinnego lub kremu do ciała, a następnie wdychanie go z wacika kosmetycznego.

Możesz także rozważyć użycie 1 kropli olejku cytrynowego i 1 kropli olejku z mięty pieprzowej dla dodatkowego efektu łagodzenia nudności i odświeżenia. Niektóre kobiety także bardzo dobrze reagują na inhalacje z olejkiem imbirowym lub mieszankę olejku imbirowego i olejku cytrynowego.

Stres w ciąży

Stres w ciąży jest niezwykle istotnym tematem, który może mieć znaczący wpływ na zdrowie zarówno matki, jak i dziecka. Zupełnie normalnym jest, że kobieta w trakcie ciąży może odczuwać niepewność, lęk, szok, stany paniki. Nie zapominajmy także o depresji prenatalnej, która także jest zupełnie normalna. Wysoki poziom stresu może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, dlatego istotne jest, aby kobiety w ciąży miały odpowiednie wsparcie emocjonalne oraz dostęp do terapii, która może pomóc im radzić sobie ze stresem i zmniejszyć ryzyko wystąpienia depresji przed i po porodzie. Jednym z narzędzi do radzenia sobie ze stresem może okazać się aromaterapia.

W większości przypadków sięgniemy po inhalację i aromatyczne masaże z olejkami takimi jak lawenda, neroli, petitgrain, a także mandarynka, pomarańcza lub rumianek rzymski. Olejki stosuj w dyfuzorze, a jeżeli wolisz, to wąchaj z chusteczki higienicznej lub wacika kosmetycznego. Nierozcieńczone lub rozcieńczone – wedle Twoich osobistych preferencji i wspomnianych wcześniej wskazówek. Możesz skorzystać z takiej prostej mieszanki do dyfuzora albo przygotować sobie jej większą ilość i inhalować po 1-2 kropli w momentach kryzysu.

2 krople olejku lawendowego
2 krople olejku bergamotkowego
1 kropla rumianku rzymskiego

Tę mieszankę możesz też rozcieńczyć w 20-30 ml oleju roślinnego lub bezwonnego płynu do kąpieli i dodać do wanny, albo wykorzystać do kąpieli stóp.

Bonus: aromaterapia w trakcie porodu

Mówiąc o aromaterapii ciąży, nie można pominąć także samego momentu kulminacyjnego, czyli porodu. Chociaż można o nim napisać cały osobny artykuł, postanowiliśmy zawrzeć tutaj jeszcze kilka informacji, żeby wszystko co istotne było pod ręką. A także wiemy, że często piszecie do nas równie w tej sprawie: jakie olejki na poród? W jaki sposób z nich skorzystać?

Z aromaterapią w trakcie porodu wiążą się pewne wyzwania, ponieważ personel medyczny w szpitalach nie zawsze jest otwarty na tę formę terapii. Wynika to z wielu czynników, a brak odpowiedniego przeszkolenia i doświadczenia jest jednym z nich. Otrzymujemy różnorodne historie od naszych klientek – niektóre z nich z łatwością wprowadziły aromaterapię na salę porodową, podczas gdy inne napotkały na zakaz stosowania olejków podczas porodu. W niektórych przypadkach to nawet personel medyczny dostarczał dyfuzory i olejki eteryczne. Decyzja o zastosowaniu aromaterapii na sali porodowej może być trochę jak gra w rosyjską ruletkę. Jeśli masz zamiar skorzystać z tej formy wsparcia, warto wcześniej porozmawiać ze swoim lekarzem prowadzącym, aby dowiedzieć się, czy taka opcja jest możliwa i ustalić szczegóły dotyczące procedury.

Trzeba wziąć uwagę, że nie każdy poród będzie umożliwiał sięgnięcie po olejki eteryczne – dlatego bądź przygotowana na każdą ewentualność i pamiętaj, że jeżeli się nie uda, to też nic złego się nie stanie. Chociaż rozumiemy, że to wspaniałe wsparcie i realia mogą czasami frustrować, to nie pozwól, aby aromaterapia lub jej brak wpłynęła negatywnie na Twoje odczucia i podejście do porodu.

Jakie olejki eteryczne są używane przy porodach?

Tutaj spotykamy się z podobnym przypadkiem jak przy olejkach w trakcie ciąży – mamy listy olejków EB (przebadanych) oraz takich, które tradycyjnie się wykorzystuje, chociaż nie ma ku temu większych przesłanek w literaturze naukowej. Conrad (2019) wymienia poniższą listę olejków eterycznych jako stosowanych przy porodach. Znajdują się na niej same olejki EB, jednak pozwolimy sobie odpuścić przytaczanie indywidualnych badań dla każdego z nich. Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej, z łatwością odszukasz wybrane badania w Internecie, np. na platformie Google Scholar, a także w źródłach przytoczonych na samym końcu tego artykułu.

Bergamotka (Citrus aurantium subsp. Bergamia)
Cytryna (Citrus limon)
Eukaliptus gałkowy (Eucalyptus globulus); zachowaj ostrożność przy noworodkach
Geranium (Pelargonium graveolens)
Jaśmin, absolut (Jasminum grandiflorum); nie stosuj, jeżeli występują wcześniejsze blizny na macicy
Kadzidło, frankincense (Boswellia carteri)
Lawenda (Lavandula angustifolia)
Mandarynka (Citrus reticulata)
Mięta pieprzowa (Mentha × piperita); zachowaj z daleka od noworodków
Neroli (Citrus × aurantium)
Pomarańcza, słodka (Citrus × sinensis)
Rumianek rzymski (Chamaemelum nobile)
Róża (Rosa × damascena); nie stosuj, jeżeli występują wcześniejsze blizny na macicy
Szałwia muszkatołowa (Salvia sclarea); nie stosuj, jeżeli zostaje podana oksytocyna i występują wcześniejsze blizny na macicy
Ylang-ylang (Cananga odorata)

Te olejki eteryczne są głównie wykorzystywane ze względu na ich udowodnione działanie łagodzące stres i lęk spowodowany porodem, a także wykazują działania przeciwbólowe, rozkurczowe, relaksujące.

Ciekawostka: Otrzymaliśmy ją kilka miesięcy temu od jednej z naszych klientek – położnej pracującej w jednym z polskich szpitali (niestety, nie możemy zdradzić w którym konkretnie) – dotyczy naszej mieszanki Spokój! Opowiadała nam, że z dużym powodzeniem przez jakiś czas sięgali po tę mieszankę olejków eterycznych na ich oddziale. Używano jej głównie z młodymi dziewczynami, podczas ich pierwszych porodów, gdy odczuwały lęk i niepokój. Zdradziła nam, że najczęściej dodawano ją do dyfuzora w trakcie samego porodu i miały z nią świetne wyniki. Dla nas było to niemałe zaskoczenie! Chociaż nie możemy zdradzić więcej szczegółów, udostępniamy tę informację jako ciekawostkę. W mieszance Spokój znajdziesz olejki z lawendy, kadzidła, bergamotki, mandarynki i rumianku rzymskiego, czyli dokładnie te same, które Conrad (2019) wymienia jako olejki przebadane i sprawdzone pod kątem wspierania porodu.

Jak stosować olejki eteryczne w trakcie porodu?

Na różne sposoby. Z doświadczenia naszych klientek i studiów przypadków wiemy, że zazwyczaj w trakcie porodu nie ma czasu i przestrzeni, żeby sięgać po jakieś bardzo skomplikowane metody stosowania olejków lub aby zastanawiać się co robić – wiele kobiet instynktownie sięga po swoje ulubione olejki eteryczne.

Jeżeli jednak możesz się jakoś przygotować, skorzystaj z naszej listy naprawdę bardzo prostych sposobów na skorzystanie ze wsparcia oferowanego przez aromaterapię.

W drodze do szpitala użyj olejku lawendowego, cytrynowego lub mandarynkowego w inhalacji na waciku kosmetycznym. Pomoże to poczuć się pewniej i lepiej.
Jeżeli odczuwasz lęk, możesz wykorzystać olejek lawendowy, cytrynowy, różany lub mandarynkowy do inhalacji, albo szybkiego i prostego masażu dłoni.
Przy dolegliwościach bólowych, masuj miejsca objęte dyskomfortem rozcieńczonym olejkiem z rumianku rzymskiego lub/i lawendy.
Gdy dopadną Cię mdłości, wąchaj olejek cytrynowy lub olejek z mięty pieprzowej.
W przypadku ataku paniki i naprawdę silnego stresu, skorzystaj z inhalacji olejkiem neroli, kadzidlanym, cytrynowym lub olejkiem z szałwii muszkatołowej.
Porodom czasem może towarzyszyć smutek i strach – wtedy sięgnij po olejek ze słodkiej pomarańczy albo cytryny i użyj do inhalacji. Jeżeli jest ku temu możliwość i przestrzeń, można przeprowadzić prosty masaż dłoni lub karku.
Bywają też porody kończące się żalem i żałobą. Jako aromaterapeutyczne wsparcie w pierwszych chwilach wykorzystaj olejek kadzidlany, ylang-ylang lub różę. Jednak aromaterapia nie będzie tutaj wystarczająca – pamiętaj, żeby zasięgnąć profesjonalnej pomocy u specjalistów zdrowia psychicznego.

Powyższe metody możesz też zmodyfikować wedle swoich potrzeb – jeżeli bardzo lubisz olejek eukaliptusowy i sprawi Ci on więcej radości i komfortu niż np. olejek lawendowy, to sięgnij po swój ulubiony eukaliptus. Badania badaniami, ale w grę też wchodzą nasze osobiste i indywidualne preferencje zapachowe.

Podsumowanie

Olejki eteryczne mogą być bezpiecznie stosowane u kobiet w ciąży i w trakcie porodu, pod warunkiem przestrzegania odpowiednich wytycznych. Kluczową kwestią jest dbałość o bezpieczeństwo matki i dziecka oraz osiągnięcie jak najlepszych efektów terapeutycznych. Warto pamiętać, że w tym szczególnym okresie nie należy eksperymentować z olejkami eterycznymi, lecz sięgać po te, które są nam znane i którym ufamy. Podążając za naszymi wskazówkami, możemy szybko odczuć pozytywne rezultaty stosowanej terapii. Na zakończenie, chcielibyśmy przekazać otuchę wszystkim przyszłym matkom, które trafiły na ten artykuł – ta droga może być pełna wyzwań, ale z odpowiednią wiedzą i wsparciem można ją przejść pachnąco i z sukcesem!

***

Bibliografia

Chen, P., Chou, C., Yang, L., Tsai, Y., Chang, Y., & Liaw, J. (2017). Effects of aromatherapy massage on pregnant women’s stress and immune function: A longitudinal, prospective, randomized controlled trial. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 23(10), 778-786. https://doi.org/10.1089/acm.2016.0426
Conrad, P. (2019). Women’s Health Aromatherapy: A Clinically Evidence-Based Guide for Nurses, Midwives, Doulas and Therapists. Singing Dragon.
Courtney, C., Moore, D., & Teckchand, S. (2021, August). IFPA Pregnancy and Lactation Guidelines. International Federation of Professional Aromatherapists. https://ifparoma.org/wp-content/uploads/2022/08/4-IFPA-Pregnancy-Lactation-Guidelines-1.pdf
Effati-Daryani, F., Mohammad-Alizadeh-Charandabi, S., Mirghafourvand, M., Taghizadeh, M., Bekhradi, R., & Zarei, S. (2018). Effect of Lavender cream with or without footbath on sleep quality and fatigue in pregnancy and postpartum: A randomized controlled trial. Women & Health, 58(10), 1179-1191. https://doi.org/10.1080/03630242.2017.1414101
Fibriansari, R. D., & Hayati, N. (2023). Effect of lemon aromatherapy in pregnant women on emesis gravidarum: A literature review. Journal of Vocational Nursing, 4(1), 13-20. https://doi.org/10.20473/jovin.v4i1.43437
Go, G. Y., & Park, H. (2017). Effects of aroma inhalation therapy on stress, anxiety, depression, and the autonomic nervous system in high-risk pregnant women. Korean Journal of Women Health Nursing, 23(1), 33. https://doi.org/10.4069/kjwhn.2017.23.1.33
Igarashi, T. (2013). Physical and psychologic effects of aromatherapy inhalation on pregnant women: A randomized controlled trial. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 19(10), 805-810. https://doi.org/10.1089/acm.2012.0103
Price, L., & Price, S. (2011). Aromatherapy for Health Professionals (4th ed.). Churchill Livingstone.
Safajou, F., Soltani, N., Taghizadeh, M., Amouzeshi, Z., & Sandrous, M. (2020). The effect of combined inhalation aromatherapy with lemon and peppermint on nausea and vomiting of pregnancy: A double-blind, randomized clinical trial. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research, 25(5), 401. https://doi.org/10.4103/ijnmr.ijnmr_11_19
Tisserand, R., & Young, R. (2014). Essential Oil Safety: A Guide for Health Care Professionals (2nd ed.). Churchill Livingstone.
Yavari Kia, P., Safajou, F., Shahnazi, M., & Nazemiyeh, H. (2014). The effect of lemon inhalation aromatherapy on nausea and vomiting of pregnancy: A double-blinded, randomized, controlled clinical trial. Iranian Red Crescent Medical Journal, 16(3). https://doi.org/10.5812/ircmj.14360

ABC Aromaterapii: Wszystko co musisz wiedzieć o olejkach eterycznych w ciąży