Płukanie zatok

Często czujesz ucisk, bóle głowy od zatok? Nie możesz sobie poradzić z wydzieliną? Używałaś olejków eterycznych i innych ziół, ale pomagają tylko na chwilę, potem znowu się zatyka? Poznaj naturalny i sprawdzony (z doświadczenia i naukowo) sposób na zdrowe zatoki.

Co to jest płukanie zatok?

Płukanie zatok to starożytna metoda oczyszczania jamy nosowej i zatok przynosowych, która w ostatnich latach zyskała uznanie również w medycynie zachodniej. Polega ona na przepłukiwaniu nosa i zatok, co pomaga:

• usunąć zalegającą wydzielinę i zanieczyszczenia,
• nawilżyć błonę śluzową nosa,
• zmniejszyć stan zapalny,
• poprawić drożność nosa i zatok.

Płukanie zatok to podstawa zdrowego Trójkąta Zatokowego. Czym jest Trójkąt Zatokowy dowiesz się z naszego artykułu Domowe sposoby na zatoki.

Co daje płukanie zatok?

Zatoki ciągle pracują, żeby powietrze, którym oddychasz, było: ciepłe, czyste i wilgotne. Tak jak w filtrze do klimatyzacji w samochodzie, mogą się na nich zbierać różne rzeczy. Normalnie w zatokach masz rzadki śluz, który spływa do gardła, ale jak przechodzisz zapalenie, to śluz staje się gęsty, zainfekowany bakteriami, pełny martwych białych krwinek i… prowadzi do dalszego zakażenia. Błędne koło. Mówiąc bardziej naukowo:

„Wszelkie zaburzenia drożności kompleksu ujściowo-przewodowego niezależnie od przyczyny mogą prowadzić do zamknięcia przestrzeni zatoki z wytworzeniem ujemnego ciśnienia, następczym obrzękiem błony śluzowej, zaburzeniem prawidłowego wydzielania i zastojem śluzu, zmniejszeniem zawartości tlenu oraz zmiany pH sprzyjające rozwojowi bakterii beztlenowych.” (Jurkiewicz et al.)

Kiedy płuczesz zatoki, usuwasz z nich biofilm z bakterii i martwych białych krwinek. Czyli usuwasz przyczynę kolejnych zapaleń.

Kiedy płukać zatoki?

Płukanie zatok możesz wykonywać codziennie, najlepiej rano i wieczorem. Jest to szczególnie pomocne:

• Podczas przeziębienia lub alergii.
• Przy przewlekłym zapaleniu zatok.
• Po ekspozycji na zanieczyszczenia (np. kurz, smog).
• Profilaktycznie, aby utrzymać zdrowe zatoki.

Płukanie zatok u dziecka

Zatoki potrafią dać się we znaki nawet najmłodszym. Jeśli zachodzi taka potrzeba, możesz zastosować płukanie zatok u dzieci, po konsultacji z pediatrą. Zwykle irygacje zaleca się dzieciom powyżej 5. roku życia

Najważniejsze to zachować spokój i cierpliwość. Używajcie delikatnych, gotowych roztworów soli fizjologicznej w sprayu – są bezpieczne i łatwe w użyciu. Procedura może być na początku niekomfortowa nawet dla osoby dorosłej, więc możesz spróbować zamienić to w zabawę (mały pomocnik lekarza albo superbohater walczący z zarazkami?). Pamiętaj, żeby roztwór był ciepły (nie gorący!).

Płukanie zatok w ciąży

Płukanie zatok w ciąży jest bezpieczne, a nawet zalecane, jeśli macie problemy z zatokami. To świetna alternatywa dla leków, których w ciąży lepiej unikać. Najlepiej używać gotowej soli fizjologicznej lub przygotować roztwór w domu (1/4 łyżeczki soli na szklankę przegotowanej wody). Pamiętajcie tylko, żeby woda była letnia, a nie gorąca. I jak zawsze – skonsultujcie się z lekarzem prowadzącym ciążę, zanim zaczniecie regularnie płukać zatoki.

Dla kogo nie jest płukanie zatok?

Płukanie nosa jest niewskazane, gdy masz bardzo gęstą wydzielinę. Możecie ją rozrzedzić przy pomocy olejków eterycznych (np. wykorzystując metodę inhalacji przy użyciu soli) i spróbować ponownie przepłukać nos. Zacznijcie od wlewania do nosa delikatnego strumienia roztworu, nigdy nie róbcie tego na siłę.

NIE płuczcie zatok wykorzystując olejki! Nie wzmocni to ich działania, a Wam może wręcz zaszkodzić. Aromaterapia jest szalenie przydatna podczas problemów z zatokami, ale do płukania się nie nadaje. Zamiast tego wypróbuj inne pomysły na wykorzystanie aromaterapii – znajdziesz je w artykule Domowe sposoby na zatoki.

Jak prawidłowo płukać zatoki?

Płukanie zatok jest prostą czynnością, którą możesz wykonywać samodzielnie w domu. Oto kilka wskazówek:

Płukanie zatok – schemat

Instrukcja krok po kroku:

1. Przygotuj roztwór do płukania.
2. Użyj specjalnego naczynia do płukania zatok (np. konewki neti) lub butelki z małym otworem.
3. Stań nad umywalką i pochyl się do przodu, trzymając głowę pochyloną na bok. Upewnij się, że jedna dziurka nosowa jest wyżej niż druga.
4. Delikatnie wprowadź końcówkę naczynia do górnej dziurki nosowej.
5. Przechyl naczynie i delikatnie wyciśnij roztwór, tak aby przeszedł przez zatoki i wypłynął przez dolną dziurkę nosową. Oddychaj przez usta.
6. Po wypłukaniu jednej strony nosa, wydmuchaj delikatnie nos, aby usunąć resztki roztworu i wydzielinę.
7. Powtórz czynność z drugiej strony.
8. Na koniec delikatnie wydmuchaj nos.
9. Po użyciu dokładnie umyj pojemnik do płukania zatok ciepłą wodą z mydłem i pozostaw do wyschnięcia.

Usuwanie wydzieliny z nosa po płukaniu może trwać do 30 minut. Część wydzieliny może spływać buzią – jeśli pojawia się gęsta ślina spróbuj odpluć i wlewać drobniejszy strumień. Jeśli wylatująca wydzielina jest zielona, to znaczy, że miałaś dużą infekcję w zatokach. 

Po płukaniu odczekaj trochę zanim wyjdziesz z domu – niektórzy laryngolodzy zalecają godzinę.

Co to jest neti pot?
Dawno, dawno temu, starożytni Hindusi wymyślili naczynie podobne do lampy Aladyna i zaczęli płukać tym nos, jako element higieny. Teraz jak wpiszesz w wyszukiwarkę „neti pot” to zobaczysz, że stosuje się tego naczynia do irygacji zatok. Ja mam dwie wersje, klasyczną z ceramiki i nowoczesną (która jest dla mnie wygodna). Nie musisz mieć neti pot, żeby wypłukać zatoki – apteczne wlewki działają tak samo.

Płukanie zatok – nic nie wylatuje

Spróbuj pochylać się nad zlewem na różne sposoby (mi pomaga do przodu i w bok). Poświęć na to kilkanaście sekund, wydmuchaj sobie nos i potem spróbuj jeszcze raz. To nie wyścigi. Może się zdarzyć, że z jednej dziurki leci, z drugiej nie. 

Nie płucz na siłę i nie płucz w 100% zatkanego nosa. Możesz spróbować odetkać, czym normalnie używasz i przepłukać zaraz potem.

Czym płukać zatoki

Do płukania zatok stosuje się roztwory solne. Możesz użyć gotowego roztworu do płukania zatok lub przygotować własny. Występują w dwóch głównych rodzajach: 

• izotonicznym,
• hipertonicznym.

Główna różnica między nimi dotyczy stężenia soli w roztworze. 

Wybór między roztworem izotonicznym a hipertonicznym zależy od indywidualnych potrzeb i stanu zatok. Roztwór izotoniczny jest delikatniejszy i lepiej nadaje się do regularnego użytku, podczas gdy roztwór hipertoniczny jest skuteczniejszy w przypadku silniejszych problemów z zatokami, ale może być bardziej drażniący.

Płukanie zatok solą kuchenną

Do płukania możesz przygotować domowy roztwór z soli. Jest to tania i prosta metoda, chociaż trudno uzyskać dokładne stężenie fizjologiczne.

Jak zrobić domowy roztwór do płukania zatok

Rozpuść 0,75-0,5 łyżeczki soli w 1 szklance przegotowanej, letniej wody. W ten sposób osiągniesz roztwór izotoniczny. Takie stężenie wystarczy w 90% przypadków, jeśli nie masz naprawdę bardzo opuchniętych zatok. Przed zastosowaniem zawsze upewnij się, że płyn jest wystarczająco chłodny, aby nie poparzyć wewnętrznych części nosa.

Mieszanka hipertoniczna jest mocniejsza i może sprawdzić się wtedy, kiedy masz super opuchnięte zatoki. Aby przygotować taki roztwór wymieszaj w szklance wody 0,5 łyżki soli i dodaj jedną łyżeczkę sody oczyszczonej. Zanim jednak spróbować tej metody skonsultuj się z lekarzem, bo nie na wszystkich tak mocny roztwór dobrze działa.

Płukanie zatok solą fizjologiczną

To najczęściej zalecana metoda, chociaż w 99.99% przypadków sól fizjologiczna, którą kupujesz w aptece, to zwykła sól, którą masz w domu (NaCl). Możesz użyć gotowej soli fizjologicznej (0,9% NaCl) lub specjalnych zestawów do przygotowania roztworu.

Płukanie zatok wodą

Nie zaleca się płukania samą wodą, zwłaszcza z kranu. Najlepiej użyć wody przegotowanej i ostudzonej lub destylowanej (demineralizowanej) jako bazy do przygotowania roztworu soli, aby uniknąć ryzyka infekcji. Dodatek soli jest konieczny, bo w nosie mamy lekko słone środowisko, przez co taka mieszanka nie będzie Cię tak szczypać.

Płukanie zatok wodą utlenioną

Woda utleniona ma właściwości antybakteryjne, ale może podrażniać śluzówkę. Jeśli jest stosowana, należy ją mocno rozcieńczyć – zwykle używa się tylko kilku kropli na roztwór soli fizjologicznej.

Płukanie zatok sodą oczyszczoną

Można dodać odrobinę sody oczyszczonej do roztworu soli. Działa ona przeciwobrzękowo i przynosi szybką ulgę. Jednak sól fizjologiczna jest zwykle wystarczająca i bezpieczniejsza.

Najlepszym i najbezpieczniejszym wyborem jest płukanie zatok solą fizjologiczną lub specjalnie przygotowanym roztworem soli. Możesz skorzystać z gotowych zestawów do irygacji, które zapewniają odpowiednie stężenie i sterylność roztworu.

Czy płukanie zatok działa?

Według moich doświadczeń płukanie zatok może być pomocne, jeśli zmagasz się z przewlekłym stanem zapalnym.

Badania wskazują, że regularne płukanie zatok (minimum 2 razy dziennie) znacząco poprawia jakość życia i w niektórych przypadkach pozwala odstawić antybiotyki. Zazwyczaj efekty pojawiają się po pierwszych 3-4 tygodniach stosowania, chociaż w przypadku niektórych znaczący efekt jest dopiero po kilku miesiącach.

W jednym z badań po sześciu miesiącach płukania więcej pacjentów utrzymywało 10-punktową klinicznie istotną poprawę wyniku RSDI przy nawadnianiu nosa (44,1% wobec 36,6%); mniej leków dostępnych bez recepty (59,4% wobec 68,0%) lub mających na celu skonsultowanie się z lekarzem w przyszłych epizodach.

Płukanie zatok – skutki uboczne

Płukanie zatok to super sprawa, ale jak wszystko, może mieć swoje minusy. Nie panikujcie jednak! Skutki uboczne są rzadkie i zwykle łagodne. Co może się zdarzyć?

1. Lekkie podrażnienie nosa – to normalne na początku, zwykle szybko mija.
2. Uczucie pełności w uszach – spokojnie, to chwilowe. Spróbujcie delikatnie wydmuchać nos.
3. Zakażenie – super rzadkie, ale możliwe, jeśli używacie brudnego sprzętu. Dlatego zawsze dbajcie o czystość!
4. Lekki ból głowy – może się zdarzyć, jeśli woda jest za zimna lub płuczecie zbyt intensywnie.

Kluczem jest umiar i higiena. Używajcie czystego sprzętu, odpowiednio przygotowanego roztworu i nie przesadzajcie z częstotliwością. W razie wątpliwości, zawsze możecie zapytać lekarza.

Podsumowanie

Płukanie zatok to metoda, która może przynieść Ci ulgę i poprawić komfort życia. Wymaga trochę cierpliwości i systematyczności, ale efekty mogą Cię pozytywnie zaskoczyć. Daj sobie czas na naukę tej techniki i obserwuj, jak Twoje samopoczucie się poprawia. Z odrobiną ostrożności, płukanie zatok przyniesie Wam więcej korzyści niż kłopotów!

***

Zobacz film, w którym opowiadam o tym:

• po co jest Ci potrzebne płukanie zatok?
• jakie są przeciwwskazania?
• czym płukać zatoki?
• jak przygotować roztwór do irygacji zatok?
• jak to jest płukać zatoki pierwszy raz i czego się spodziewać?
• jak włożyć tę rurkę do nosa, żeby się nie bać?

Czytaj również:

• Co pić żeby mieć zdrowe zatoki?
• Dieta na zatoki
• Zioła na zatoki

Wpis nie jest poradą lekarską, a jedynie zbiorem wiedzy o ziołolecznictwie oraz aromaterapii. W przypadku poważnych problemów z zatokami najlepiej skonsultować się ze specjalistą.

Bibliografia

1. Jurkiewicz, D., Szczygielski, K., Brzozowski, K. (2009). Cewnikowanie endoskopowe zatok–ewolucja czy rewolucja w leczeniu zapaleń zatok przynosowych? Doświadczenia własne i przegląd literatury. Otolaryngologia Polska, 63(2), 113-117.
2. Little, P., Stuart, B., Mullee, M., Thomas, T., Johnson, S., Leydon, G., Rabago, D., Richards-Hall, S., Williamson, I., Yao, G., Raftery, J., Zhu, S., Moore, M., SNIFS Study Team (2016). Effectiveness of steam inhalation and nasal irrigation for chronic or recurrent sinus symptoms in primary care: a pragmatic randomized controlled trial. CMAJ : Canadian Medical Association journal = journal de l’Association medicale canadienne, 188(13), 940–949.
3. Rabago, D., Zgierska, A. (2009). Saline nasal irrigation for upper respiratory conditions. American family physician, 80(10), 1117-1119.