Czarnuszka – klucz do wzmocnienia organizmu i zwiększenia witalności

Czarnuszka to niewielka roślina z ogromnym potencjałem, który odkryli już nasi przodkowie. Wzmacnia układ immunologiczny, poprawia kondycję skóry, włosów, redukuje stany zapalne, odczyny alergiczne, poprawia funkcjonowanie żołądka, wątroby, serca i jelit. Olej z czarnuszki na trawienie jest stosowany niemal na wszystkich kontynentach od setek lat, a to tylko jeden z przykładów zbawiennego wpływu czarnuszki na nasz organizm.

Za tak wszechstronne działanie odpowiedzialny jest unikalny i bogaty skład chemiczny czarnuszki (z tymochinonem na czele, którego wpływ na nasze zdrowie trudno przecenić). Ten ciekły (w temperaturze pokojowej) monoterpen o żółtej lub bursztynowej barwie jest znany ze swoich silnych właściwości przeciwzapalnych, przeciwutleniających, przeciwnowotworowych i przeciwdrobnoustrojowych. Pozostałe związki i składniki odżywcze zawarte w czarnuszce wzmacniają jego działanie i dają olejowi z czarnuszki wiele dodatkowych, cennych właściwości.

Czym jest czarnuszka i jak działa na organizm?

Czarnuszka to roślina z rodziny jaskrowatych, której nasiona są szeroko stosowane zarówno w kuchni, jak i medycynie tradycyjnej. Pochodzi z obszarów Azji Środkowej i Bliskiego Wschodu, a jej dobroczynne dla naszego zdrowia właściwości są znane od tysięcy lat. 

W medycynie ludowej nasiona czarnuszki aplikuje się na problemy z układem oddechowym, trawiennym, skórnym. Współczesne badania naukowe potwierdzają przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwnowotworowe właściwości tych niewielkich, czarnych nasionek.

Historia stosowania czarnuszki w medycynie

Udokumentowana historia stosowania czarnuszki w lecznictwie prowadzi nas na Bliski Wschód, do krajów Azji i regionów śródziemnomorskich. Starożytni Egipcjanie, Grecy i Rzymianie cenili ją zarówno jako przyprawę, jak i lekarstwo. W starożytnym Egipcie nasiona czarnuszki były używane do aromatyzowania potraw oraz jako środek leczniczy. Odnaleziono je nawet w grobowcach faraonów. W islamie czarnuszka była i jest uważana za cenny dar od Boga i często stosowana jako lekarstwo na różne dolegliwości. Na przestrzeni wieków była używana do leczenia problemów z układem oddechowym, trawiennym, skórnym oraz jako środek poprawiający ogólny stan zdrowia. Jej reputacja w medycynie tradycyjnej przetrwała do dzisiaj, a badania potwierdzają potencjalne korzyści zdrowotne wynikające ze stosowania czarnuszki (oleju z czarnuszki).

Mechanizm działania czarnuszki na organizm człowieka

Czarnuszka działa na organizm człowieka głównie poprzez zawarte w niej aktywne związki, z których na pierwszy plan wysuwa się tymochinon. Wykazuje on silne właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwnowotworowe. Pomaga też w regulacji poziomu cukru we krwi i wzmacnianiu układu odpornościowego.

Składniki odżywcze zawarte w czarnuszce

Czarnuszka ma około 350-400 kcal/100 g. Jest więc wysokokalorycznym produktem, głównie ze względu na wysoką zawartość tłuszczów. Dostarcza również znaczną ilość białka i węglowodanów, co czyni ją cennym dodatkiem do diety, szczególnie w kontekście energii i wspierania ogólnego zdrowia. 

Skład chemiczny czarnuszki

Oleje stanowią 35-38%. Występują głównie w postaci nienasyconych kwasów tłuszczowych takich jak kwas linolowy i oleinowy. Czarnuszka zawiera również kwasy tłuszczowe nasycone (palmitynowy i stearynowy). W składzie są ponadto białka (20-23%), składniki bioaktywne: tymochinon, tymohydrochinon, nigellon, a także alkaloidy (nigellina i nigellamina) oraz saponiny. Do tego dochodzą węglowodany (30-35%), olejki eteryczne, witaminy, minerały, antyoksydanty.

Znaczenie poszczególnych składników dla zdrowia i witalności

Wszystkie składniki czarnuszki działają synergicznie, wzmacniając się nawzajem i wspierając ogólny stan zdrowia naszego organizmu. 

• Tymochinon – główny składnik aktywny w czarnuszce; wykazuje silne właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwnowotworowe; pomaga w zwalczaniu infekcji, redukcji stanów zapalnych i ochronie przed chorobami.
• Tymohydrochinon – ma silne właściwości antyoksydacyjne i przeciwdrobnoustrojowe.
• Nigellon – działa jako środek rozszerzający oskrzela i przeciwastmatyczny.
• Kwasy tłuszczowe – kwas linolowy i oleinowy wspierają zdrowie serca poprzez regulację poziomu cholesterolu oraz są źródłem energii dla organizmu.
• Białka – budują i regenerują tkanki, wspomagają rozwój mięśni oraz odbudowę komórek.
• Witaminy – wzmacniają układ odpornościowy (witamina C), poprawiają stan skóry (witamina E), wspierają wzrok (witamina A) oraz są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu (witaminy z grupy B).
• Minerały – zapewniają prawidłowy przebieg wielu procesów biologicznych, w tym procesów metabolicznych (żelazo, magnez, cynk), utrzymanie zdrowych kości i zębów (wapń) oraz prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i mięśniowego (magnez).

Korzyści zdrowotne stosowania czarnuszki

Dzięki swoim właściwościom czarnuszka wspomaga układ immunologiczny w walce z infekcjami i innymi chorobami. Zawarte w niej substancje pomagają w redukcji stanów zapalnych w organizmie, co ma duże znaczenie w przypadku wielu przewlekłych schorzeń. Stosowanie oleju z czarnuszki łagodzi objawy alergii i astmy. Niektóre badania sugerują, że czarnuszka może mieć korzystny wpływ na poziom glukozy we krwi. Dzięki zawartości kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 pomaga ona też w utrzymaniu zdrowego poziomu cholesterolu i ciśnienia krwi. Wspomaga również zredukowanie stanów zapalnych skóry przy trądziku czy łuszczycy oraz poprawia kondycję włosów.

H3: Wspomaganie odporności organizmu

Obecność tymochinonu w nasionach czarnuszki wspiera odporność naszego organizmu, wspomagając produkcję przeciwciał i zwiększając aktywność komórek odpornościowych. Dodatkowo czarnuszka jest bogatym źródłem antyoksydantów, które pomagają w zwalczaniu wolnych rodników i zapobiegają uszkodzeniom komórek. 

Poprawa funkcjonowania układu trawiennego

Czarnuszka stymuluje wydzielanie enzymów trawiennych oraz reguluje perystaltykę jelit. Olej z czarnuszki (jego regularne spożywanie) łagodzi stany zapalne w obrębie układu trawiennego, redukuje objawy zgagi i refluksu żołądkowego poprzez zmniejszenie ilości wydzielanego kwasu żołądkowego oraz poprawia funkcję zwieracza dolnego przełyku.

Redukcja stanów zapalnych i przeciwdziałanie alergiom

W tym przypadku to również nieoceniony tymochinon w czarnuszce jest odpowiedzialny za poprawę stanu zdrowia alergików i osób cierpiących na różne infekcje. Hamuje on produkcję mediatorów stanu zapalnego – prostaglandyny i leukotrieny. W przypadku alergii tymochinon zmniejsza uwalnianie histaminy, która jest odpowiedzialna za objawy alergiczne takie jak swędzenie, kichanie i łzawienie. Działa również immunomodulująco, stabilizując funkcjonowanie często rozchwianego u alergików układu odpornościowego.

Sposoby spożycia i zastosowania czarnuszki

Nasiona czarnuszki mogą być spożywane “na surowo” lub dodawane do posiłków – na przykład do pieczywa, sałatek, jogurtów czy musli. Można także posypywać nimi dania gotowane albo pieczone. Mają lekko pikantny, charakterystyczny smak. Olej z nasion z kolei można stosować jako dodatek do potraw lub jako suplement diety. Może być dodawany do sałatek, sosów, dressingów, a także stosowany do smażenia lub przygotowywania dań na zimno takich jak hummus czy pesto. Można również wcierać go w skórę lub wykorzystać do masażu. Dla tych, którzy nie lubią smaku czarnuszki, dostępne są również kapsułki zawierające olej z jej nasion. Zmielone nasiona można wykorzystać do przygotowania naparu, który pije się jako herbatę, ale można go również stosować zewnętrznie – do płukania gardła lub na skórę.

Formy czarnuszki dostępne na rynku: olej, nasiona, ekstrakty

Na rynku dostępne są różne formy czarnuszki...

• Nasiona – spożywane na surowo lub dodawane do różnych potraw jako przyprawa.
• Olej – tłoczony na zimno z nasion czarnuszki, spożywany jako dodatek do potraw lub stosowany na skórę w celach pielęgnacyjnych.
• Kapsułki – wygodne w stosowaniu jako suplement diety.
• Ekstrakty – wyciągi z czarnuszki w postaci płynnej lub w proszku dodawane do napojów, koktajli lub innych potraw.
• Herbata – zmielone nasiona czarnuszki lub gotowe torebki herbaty przyjmowane jako napar.
• Kosmetyki – kremy, balsamy, szampony i inne produkty do pielęgnacji skóry i włosów z zawartością oleju z czarnuszki.

Zalecane dawkowanie czarnuszki w zależności od celów zdrowotnych

Dawkowanie oleju z czarnuszki powinno być dostosowane do wieku i stanu pacjenta. Zwykle zaleca się spożywanie 1 lub 2 łyżeczek nasion dziennie. Można je dodawać do potraw, musli, jogurtów czy herbaty. W przypadku oleju typowe zalecenia to również 1-2 łyżeczki dziennie. Można go stosować jako dodatek do potraw lub spożywać osobno. Dawkowanie czarnuszki w kapsułkach jest określone przez ich producenta.

***

Bibliografia:

Badanie: „A review on therapeutic potential of Nigella sativa: A miracle herb” autorstwa Ahmad Aljabre et al., opublikowane w Journal of Phytomedicine and Therapeutics, 2013.

Artykuł: „Nigella sativa L.: Uses in traditional and contemporary medicine” autorstwa Fatemeh Javidi et al., opublikowane w Journal of Traditional and Complementary Medicine, 2017.

Badanie: „Nigella sativa (Black Cumin) and its potential protective effects against obesity, coronary heart disease, and hypertension” autorstwa Mahmoud M. A. Aboul-Enein et al., opublikowane w Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2013.

Artykuł: „The protective effect of thymoquinone, an antioxidant ingredient of Nigella sativa, against cyclophosphamide-induced genotoxicity in mice” autorstwa Esra Küpeli Akkol et al., opublikowane w Drug and Chemical Toxicology, 2011.

Badanie: „A review of therapeutic potential of Nigella sativa in neurological and psychiatric disorders” autorstwa Samira Shirooie et al., opublikowane w Iranian Journal of Basic Medical Sciences, 2019.