Czarnuszka – klucz do wzmocnienia organizmu i zwiększenia witalności

Czarnuszka to niewielka roślina z ogromnym potencjałem, który odkryli już nasi przodkowie. Wzmacnia układ immunologiczny, poprawia kondycję skóry, włosów, redukuje stany zapalne, odczyny alergiczne, poprawia funkcjonowanie żołądka, wątroby, serca i jelit. Olej z czarnuszki na trawienie jest stosowany niemal na wszystkich kontynentach od setek lat, a to tylko jeden z przykładów zbawiennego wpływu czarnuszki na nasz organizm.

Za tak wszechstronne działanie odpowiedzialny jest unikalny i bogaty skład chemiczny czarnuszki (z tymochinonem na czele, którego wpływ na nasze zdrowie trudno przecenić). Ten ciekły (w temperaturze pokojowej) monoterpen o żółtej lub bursztynowej barwie jest znany ze swoich silnych właściwości przeciwzapalnych, przeciwutleniających, przeciwnowotworowych i przeciwdrobnoustrojowych. Pozostałe związki i składniki odżywcze zawarte w czarnuszce wzmacniają jego działanie i dają olejowi z czarnuszki wiele dodatkowych, cennych właściwości.

Czym jest czarnuszka i jak działa na organizm?

Czarnuszka to roślina z rodziny jaskrowatych, której nasiona są szeroko stosowane zarówno w kuchni, jak i medycynie tradycyjnej. Pochodzi z obszarów Azji Środkowej i Bliskiego Wschodu, a jej dobroczynne dla naszego zdrowia właściwości są znane od tysięcy lat. 

W medycynie ludowej nasiona czarnuszki aplikuje się na problemy z układem oddechowym, trawiennym, skórnym. Współczesne badania naukowe potwierdzają przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwnowotworowe właściwości tych niewielkich, czarnych nasionek.

Historia stosowania czarnuszki w medycynie

Udokumentowana historia stosowania czarnuszki w lecznictwie prowadzi nas na Bliski Wschód, do krajów Azji i regionów śródziemnomorskich. Starożytni Egipcjanie, Grecy i Rzymianie cenili ją zarówno jako przyprawę, jak i lekarstwo. W starożytnym Egipcie nasiona czarnuszki były używane do aromatyzowania potraw oraz jako środek leczniczy. Odnaleziono je nawet w grobowcach faraonów. W islamie czarnuszka była i jest uważana za cenny dar od Boga i często stosowana jako lekarstwo na różne dolegliwości. Na przestrzeni wieków była używana do leczenia problemów z układem oddechowym, trawiennym, skórnym oraz jako środek poprawiający ogólny stan zdrowia. Jej reputacja w medycynie tradycyjnej przetrwała do dzisiaj, a badania potwierdzają potencjalne korzyści zdrowotne wynikające ze stosowania czarnuszki (oleju z czarnuszki).

Mechanizm działania czarnuszki na organizm człowieka

Czarnuszka działa na organizm człowieka głównie poprzez zawarte w niej aktywne związki, z których na pierwszy plan wysuwa się tymochinon. Wykazuje on silne właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwnowotworowe. Pomaga też w regulacji poziomu cukru we krwi i wzmacnianiu układu odpornościowego.

Składniki odżywcze zawarte w czarnuszce

Czarnuszka ma około 350-400 kcal/100 g. Jest więc wysokokalorycznym produktem, głównie ze względu na wysoką zawartość tłuszczów. Dostarcza również znaczną ilość białka i węglowodanów, co czyni ją cennym dodatkiem do diety, szczególnie w kontekście energii i wspierania ogólnego zdrowia. 

Skład chemiczny czarnuszki

Oleje stanowią 35-38%. Występują głównie w postaci nienasyconych kwasów tłuszczowych takich jak kwas linolowy i oleinowy. Czarnuszka zawiera również kwasy tłuszczowe nasycone (palmitynowy i stearynowy). W składzie są ponadto białka (20-23%), składniki bioaktywne: tymochinon, tymohydrochinon, nigellon, a także alkaloidy (nigellina i nigellamina) oraz saponiny. Do tego dochodzą węglowodany (30-35%), olejki eteryczne, witaminy, minerały, antyoksydanty.

Znaczenie poszczególnych składników dla zdrowia i witalności

Wszystkie składniki czarnuszki działają synergicznie, wzmacniając się nawzajem i wspierając ogólny stan zdrowia naszego organizmu. 

• Tymochinon – główny składnik aktywny w czarnuszce; wykazuje silne właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwnowotworowe; pomaga w zwalczaniu infekcji, redukcji stanów zapalnych i ochronie przed chorobami.
• Tymohydrochinon – ma silne właściwości antyoksydacyjne i przeciwdrobnoustrojowe.
• Nigellon – działa jako środek rozszerzający oskrzela i przeciwastmatyczny.
• Kwasy tłuszczowe – kwas linolowy i oleinowy wspierają zdrowie serca poprzez regulację poziomu cholesterolu oraz są źródłem energii dla organizmu.
• Białka – budują i regenerują tkanki, wspomagają rozwój mięśni oraz odbudowę komórek.
• Witaminy – wzmacniają układ odpornościowy (witamina C), poprawiają stan skóry (witamina E), wspierają wzrok (witamina A) oraz są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu (witaminy z grupy B).
• Minerały – zapewniają prawidłowy przebieg wielu procesów biologicznych, w tym procesów metabolicznych (żelazo, magnez, cynk), utrzymanie zdrowych kości i zębów (wapń) oraz prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i mięśniowego (magnez).

Korzyści zdrowotne stosowania czarnuszki

Dzięki swoim właściwościom czarnuszka wspomaga układ immunologiczny w walce z infekcjami i innymi chorobami. Zawarte w niej substancje pomagają w redukcji stanów zapalnych w organizmie, co ma duże znaczenie w przypadku wielu przewlekłych schorzeń. Stosowanie oleju z czarnuszki łagodzi objawy alergii i astmy. Niektóre badania sugerują, że czarnuszka może mieć korzystny wpływ na poziom glukozy we krwi. Dzięki zawartości kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 pomaga ona też w utrzymaniu zdrowego poziomu cholesterolu i ciśnienia krwi. Wspomaga również zredukowanie stanów zapalnych skóry przy trądziku czy łuszczycy oraz poprawia kondycję włosów.

H3: Wspomaganie odporności organizmu

Obecność tymochinonu w nasionach czarnuszki wspiera odporność naszego organizmu, wspomagając produkcję przeciwciał i zwiększając aktywność komórek odpornościowych. Dodatkowo czarnuszka jest bogatym źródłem antyoksydantów, które pomagają w zwalczaniu wolnych rodników i zapobiegają uszkodzeniom komórek. 

Poprawa funkcjonowania układu trawiennego

Czarnuszka stymuluje wydzielanie enzymów trawiennych oraz reguluje perystaltykę jelit. Olej z czarnuszki (jego regularne spożywanie) łagodzi stany zapalne w obrębie układu trawiennego, redukuje objawy zgagi i refluksu żołądkowego poprzez zmniejszenie ilości wydzielanego kwasu żołądkowego oraz poprawia funkcję zwieracza dolnego przełyku.

Redukcja stanów zapalnych i przeciwdziałanie alergiom

W tym przypadku to również nieoceniony tymochinon w czarnuszce jest odpowiedzialny za poprawę stanu zdrowia alergików i osób cierpiących na różne infekcje. Hamuje on produkcję mediatorów stanu zapalnego – prostaglandyny i leukotrieny. W przypadku alergii tymochinon zmniejsza uwalnianie histaminy, która jest odpowiedzialna za objawy alergiczne takie jak swędzenie, kichanie i łzawienie. Działa również immunomodulująco, stabilizując funkcjonowanie często rozchwianego u alergików układu odpornościowego.

Sposoby spożycia i zastosowania czarnuszki

Nasiona czarnuszki mogą być spożywane “na surowo” lub dodawane do posiłków – na przykład do pieczywa, sałatek, jogurtów czy musli. Można także posypywać nimi dania gotowane albo pieczone. Mają lekko pikantny, charakterystyczny smak. Olej z nasion z kolei można stosować jako dodatek do potraw lub jako suplement diety. Może być dodawany do sałatek, sosów, dressingów, a także stosowany do smażenia lub przygotowywania dań na zimno takich jak hummus czy pesto. Można również wcierać go w skórę lub wykorzystać do masażu. Dla tych, którzy nie lubią smaku czarnuszki, dostępne są również kapsułki zawierające olej z jej nasion. Zmielone nasiona można wykorzystać do przygotowania naparu, który pije się jako herbatę, ale można go również stosować zewnętrznie – do płukania gardła lub na skórę.

Formy czarnuszki dostępne na rynku: olej, nasiona, ekstrakty

Na rynku dostępne są różne formy czarnuszki...

• Nasiona – spożywane na surowo lub dodawane do różnych potraw jako przyprawa.
• Olej – tłoczony na zimno z nasion czarnuszki, spożywany jako dodatek do potraw lub stosowany na skórę w celach pielęgnacyjnych.
• Kapsułki – wygodne w stosowaniu jako suplement diety.
• Ekstrakty – wyciągi z czarnuszki w postaci płynnej lub w proszku dodawane do napojów, koktajli lub innych potraw.
• Herbata – zmielone nasiona czarnuszki lub gotowe torebki herbaty przyjmowane jako napar.
• Kosmetyki – kremy, balsamy, szampony i inne produkty do pielęgnacji skóry i włosów z zawartością oleju z czarnuszki.

Zalecane dawkowanie czarnuszki w zależności od celów zdrowotnych

Dawkowanie oleju z czarnuszki powinno być dostosowane do wieku i stanu pacjenta. Zwykle zaleca się spożywanie 1 lub 2 łyżeczek nasion dziennie. Można je dodawać do potraw, musli, jogurtów czy herbaty. W przypadku oleju typowe zalecenia to również 1-2 łyżeczki dziennie. Można go stosować jako dodatek do potraw lub spożywać osobno. Dawkowanie czarnuszki w kapsułkach jest określone przez ich producenta.

***

Bibliografia:

Ahmad, A., Husain, A., Mujeeb, M., Khan, S. A., Najmi, A. K., Siddique, N. A., Damanhouri, Z. A., Anwar, F. (2013). A review on therapeutic potential of Nigella sativa: A miracle herb. Asian Pacific journal of tropical biomedicine, 3(5), 337–352.

Alenzi, F. Q., El-Bolkiny, Y.el-S., Salem, M. L. (2010). Protective effects of Nigella sativa oil and thymoquinone against toxicity induced by the anticancer drug cyclophosphamide. British journal of biomedical science, 67(1), 20–28.

Hosseini, S. M., Taghiabadi, E., Abnous, K., Hariri, A. T., Pourbakhsh, H., Hosseinzadeh, H. (2017). Protective effect of thymoquinone, the active constituent of Nigella sativa fixed oil, against ethanol toxicity in rats. Iranian journal of basic medical sciences, 20(8), 927–939.

Javidi F. et al. (2017). Nigella sativa L.: Uses in traditional and contemporary medicine. Journal of Traditional and Complementary Medicine.

Mahmoud M. A. Aboul-Enein et al. (2013). Nigella sativa (Black Cumin) and its potential protective effects against obesity, coronary heart disease, and hypertension. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine.

Maideen, N. M. P., Balasubramanian, R., & Ramanathan, S. (2021). Nigella Sativa (Black Seeds), A Potential Herb for the Pharmacotherapeutic Management of Hypertension – A Review. Current cardiology reviews, 17(4), e230421187786.

Majeed, A., Muhammad, Z., Ahmad, H. et al. (2021). Nigella sativa L.: Uses in traditional and contemporary medicines – An overview, Acta Ecologica Sinica, 41 (4), 253-258.

Samarghandian, S., Farkhondeh, T., Samini, F. (2018). A Review on Possible Therapeutic Effect of Nigella sativa and Thymoquinone in Neurodegenerative Diseases. CNS & neurological disorders drug targets, 17(6), 412–420.