Zioła na bolesne miesiączki, menopauzę i nie tylko. Poznaj 8 ziół dla kobiet

Tematem tego artykułu są zioła wspierające kobiece zdrowie. Chcę przedstawić rośliny, które nie tylko mają długą tradycję stosowania, ale również pojawiają się w opracowaniach naukowych i są polecane przez szanowanych zielarzy. Wśród nich znajdą się zarówno dobrze znane gatunki, jak i te, które – jak czerwona koniczyna – budzą coraz większe zainteresowanie naukowców. Część z nich można stosować na co dzień, np. w formie naparów. Inne mają bardziej specyficzne zastosowania, jak choćby wsparcie organizmu podczas miesiączki czy menopauzy.

Zioła dla kobiet: kobiece sprawy a zielarstwo

Czy wiecie, że tradycyjna wiedza o użyciu ziół w dolegliwościach kobiecych jest dużo bardziej rozwinięta, niż ta o dolegliwościach dla mężczyzn? Nawet współcześnie, jeśli przejrzycie sobie popularne zielniki przeznaczone dla kobiet i dzieci okaże się, że miażdżąco przeważają te na temat zdrowia męskiego. Właściwie znam tylko jedną sensowną książkę zielarską dla panów (“Male Herbal” Jamesa Greena). Można powiedzieć, że zielarstwo nawet dziś jest bardzo mocno sfeminizowane.

Z historycznego punktu widzenia nic w tym dziwnego: tak jak medykami od wieków zostawali mężczyźni, tak akuszerkami i zielarkami były głównie kobiety. To one asystowały innym kobietom podczas ciąży, porodu i połogu (właściwie do połowy XX wieku poród wiązał się z ogromnym ryzykiem zarówno dla matki jak i dla dziecka) i to one pogłębiały wiedzę o roślinach, aby móc pomagać kobietom w codziennym życiu. Stąd też bardzo duża literatura poświęcona ziołom kobiecym, po części właśnie dlatego, że przez wieki były one podstawą leczenia.

Poniżej znajdziecie zestawienie ziół szczególnie ciekawych z kobiecego punktu widzenia. Wybrałam zarówno bardziej jak i mniej popularne rośliny, kolejność nie ma tutaj znaczenia.

Dzięgiel chiński – Dong quai (Angelica sinensis)

Dong quai brzmi dość dziwnie, jeśli jednak pomyślimy „arcydzięgiel”, robi się nieco jaśniej. To jedno z najlepszych ziół dla kobiet o działaniu ogólnie tonizującym i wzmacniającym organizm. Kiedy dawno temu o nim czytałam, nie byłam specjalnie przekonana. Do czasu, aż sięgnęłam do opasłego tomu „Principles and Practice of Phytotherapy„, gdzie poświęcono tej roślinie całą monografię.

Dong quai jest nazywane „kobiecym żeń-szeniem” i przede wszystkim stosuje się go do dla zdrowia układu rozrodczego. Podobnie jak żeń-szeń jest bardzo uniwersalne i odpowiednie dla kobiet w praktycznie każdym wieku: od okresu pokwitania po okres po menopauzie.

To pierwsze zioło przychodzące na myśl, kiedy mówimy o problemach z menstruacją, nieregularnym cyklem oraz z menopauzą, jednak można stosować go także profilaktycznie. Dzięgiel chiński dawkuje się na różne sposoby, ale generalnie zasada jest taka, że nie stosuje się go podczas okresu i ciąży. Zazwyczaj rozpoczyna się stosowanie od zakończenia miesiączki po mniej więcej połowę cyklu miesiączkowego, czyli tak do owulacji lub do kilku dni po owulacji.

Serdecznik pospolity – Motherwort (Leonorus cardiaca)

U nas serdecznik jest stosowany głównie przy problemach sercowych (na co wskazuje nazwa), natomiast w literaturze anglosaskiej podkreśla się również jego działanie na macicę. Głównie jest to działanie rozkurczowe, dlatego stosuje się go w przypadku problemów z bolesną menstruacją czy opóźniającej się menstruacji. Ponieważ działa rozkurczowo jest dość logiczne, że nie przyjmuje się go w pierwszych miesiącach ciąży.

Swoją nazwę angielską – Motherwort, czyli „ziele matki” – zawdzięcza swoim właściwościom uspokajającym: mówi się, że jest wsparciem dla mam z małymi dziećmi, czasem stosuje się go we wspomagającym leczeniu depresji poporodowej.

Liście malin

Moje odkrycie sprzed kilku lat. Jedno ze zdecydowanie najlepszych ziół dla kobiet i bardzo bezpieczne w stosowaniu. Liście malin słyną głównie ze wspomagania układu rozrodczego, zwłaszcza mięśni macicy, ale poza tym są bogate w minerały, zwłaszcza żelazo, magnez, fosfor, potas i wapń. Mają działanie z jednej strony ściągające – wzmacniają macicę, z drugiej zaś rozkurczowe (dlatego nie poleca się stosowania w pierwszym trymestrze ciąży).

Liść pokrzywy

Zwykła pokrzywa to świetna roślina dla kobiet, właściwie jedna z najlepszych. Dobre źródło żelaza, wapnia oraz (pro)witaminy A. Liścia pokrzywy używa się czasem wspomagająco przy trudnościach z laktacją. Pokrzywa działa też diuretycznie (moczopędnie) i wspomaga filtrację w nerkach, można jej używać w przypadku zatrzymania wody w organizmie. Dla wielu kobiet to comiesięczna dolegliwość, zwłaszcza przed okresem (ten stan, kiedy czujesz się „ciężko”, czasem puchną nogi itp.).

Przywrotnik pospolity – Lady’s Mantle (Alchemilla vulgaris)

Kolejna roślina szeroko stosowana w zielarstwie anglosaskim, specjalnie z myślą o kobietach. Używa się jej w przypadku nieregularnych miesiączek, bolesnych skurczy miesiączkowych i owulacyjnych, obfitego krwawienia. Podobnie do serdecznika, wzmacnia mięśnie macicy, dlatego czasem poleca się pić herbatki z przywrotnika około miesiąca przed planowanym zajściem w ciążę. Niektórzy zielarze polecają również picie herbaty z liści przywrotnika po porodzie po to, aby wzmocnić osłabione dziewięciomiesięczną ciążą mięśnie i pomóc im w powrocie do „normalnego” stanu. Przywrotnika nie używa się podczas ciąży, ale czasami stosowano go do bezpośredniego wywoływania skurczy porodowych. Napary z przywrotnika są też używane w przypadku infekcji pochwy, ponieważ działają aseptycznie.

Ciekawostka: angielska nazwa Lady’s mantle, czyli „Płaszcz Pani/Płaszcz Damy” wzięła się podobno stąd, że liście przywrotnika przypominały kształtem płaszcz Maryi. Drugim powodem było właśnie zastosowanie tego zioła w dolegliwościach kobiecych.

Kwiat koniczyny

Kwiat oraz liście czerwonej koniczyny zawierają izoflawony i fitoestrogeny, czyli tak zwane hormony roślinne. Zakłada się, że są przydatne w łagodzeniu objawów menopauzy i tradycyjnie koniczynę stosuje się właśnie w ten sposób.

Koniczynę nadal warto pić, ponieważ ma lekkie działanie oczyszczające organizm, wspomaga przepływ limfy, posiada sporo antyoksydantów i łagodne działanie przeciwzapalne. Dodatkowo napar z zielonej koniczyny jest smaczny i co tu dużo mówić, koniczyna w sezonie rośnie prawie wszędzie!

Ziele owsa

Jeśli myślicie o owsie jedynie jako o ziarnie dla konia, to mam nadzieję, że zmienicie zdanie. Do zastosowań zielarskich używa się albo młodziutkiego owsa, który jest liofilizowany (to taka specjalna metoda suszenia za pomocą zamrażania), albo owsa starszego, który ma już ziarniaki, ale jeszcze jest niedojrzały. To stadium nazywa się czasem „mleczne wierzchołki” (ang. milky tops) lub „faza mleczna” ponieważ w tym okresie owies wydziela lepki, biały sok, podobny nieco do mleka.

Dlaczego warto pić ziele owsa? Jest źródłem antyoksydantów, zawiera magnez, wapń, żelazo, potas, krzem i generalnie warto go pić, ze względu na bardzo dobry skład. Przede wszystkim to wspaniała roślina wspomagająca układ nerwowy. Pomaga się uspokoić, wyciszyć przed snem, jest polecane w stanach wyczerpania i spadków nastroju.

Wskazówka: Kupując owies suszony wybierajcie taki, który jest zielony, najlepiej dodatkowo z całymi ziarnami. Jeśli widzicie, że wygląda jak słoma: odpuśćcie sobie.

Imbir

Imbir dołączyłam do zestawienia ze względu na to, że jest łatwo dostępnym remedium na bolesne miesiączki. Posiada właściwości rozkurczowe i wspomagające przepływ krwi, dlatego może pomóc w przypadku skurczy owulacyjnych czy miesiączkowych. Używa się go także do opóźnienia miesiączki oraz w przypadku skąpego i bolesnego okresu.

Można spróbować picia naparu imbirowego 3-4 razy dziennie przez 3-4 dni przed oczekiwaną miesiączką (można dodać do niego laskę cynamonu) i potem, przez pierwsze dni miesiączki. Można również używać olejku eterycznego z imbiru rozcieńczonego w oleju roślinnym (słonecznikowym, migdałowym) i masować nim podbrzusze.

Podsumowanie

Jak widzicie, o ziołach dla kobiet można pisać bardzo dużo. Wybrałam 8 z nich, ale oczywiście nie są to rośliny jedyne: Rosemary Gladstar podaje około 20 podstawowych ziół na kobiece dolegliwości.

Przy pisaniu artykułu korzystałam między innymi z Anne McIntyre „The Complete Woman’s Herbal” oraz Rosemary Gladstar „Medicinal herbs”.