Mięta pieprzowa

Opis - Mięta pieprzowa

Mięta pieprzowa to wieloletnia roślina zielna, znana z intensywnego mentolowego aromatu. Jest rośliną uprawną, nie występującą naturalnie w środowisku – powstała w Europie w wyniku naturalnej hybrydyzacji Mięty nadwodnej (Mentha aquatica) i Mięty zielonej (Mentha spicata). Łodyga Mięty pieprzowej jest wzniesiona, czterokanciasta, często zabarwiona na fioletowo, osiągająca wysokość od 30 do 90 cm. Roślina ma naprzeciwległe ulistnienie, a jej liście są jajowate, ciemnozielone, z ząbkowanym brzegiem i pokryte drobnymi włoskami. Po roztarciu liści uwalniają się substancje aromatyczne, które wydzielają charakterystyczny, orzeźwiający zapach. Kwiaty są drobne, fioletowe, zebrane w kwiatostany typu kłosowatego, osadzone na szczytach łodyg. Kielich i korona kwiatów są dwuwargowe, co jest cechą charakterystyczną dla rodziny jasnotowatych. Roślina posiada silnie rozwinięty system korzeniowy z licznymi rozłogami, co pozwala jej na szybkie rozprzestrzenianie się. W sprzyjających warunkach może stać się pospolitym chwastem, wypierając inne gatunki roślin. Mięta rozmnaża się głównie wegetatywnie, czasami wydaje owoce w postaci rozłupni. Mięta pieprzowa jest szeroko uprawiana na całym świecie, zwłaszcza w krajach o klimacie umiarkowanym. Główne regiony upraw to Europa, Ameryka Północna, Azja oraz północna Afryka. Preferuje gleby żyzne, wilgotne i dobrze przepuszczalne, a także stanowiska słoneczne lub półcieniste.

Historia - Mięta pieprzowa

Historia mięty pieprzowej jest nieco skomplikowana i pełna niedopowiedzeń. Nie jest to roślina naturalnie występująca w przyrodzie, lecz hybryda mięty nadwodnej (Mentha aquatica) i mięty zielonej (Mentha spicata), która została formalnie zidentyfikowana dopiero w XVII wieku. Przed tym okresem, różne gatunki mięty były zbiorczo klasyfikowane pod jednym pojęciem i nie wyróżniano ich w sposób szczególny. W czasach antycznych mięta była szeroko stosowana i ceniona, ale dotyczyło to ogólnie różnych gatunków z rodzaju Mentha, takich jak wspomniane wcześniej M. aquatica i M. spicata, oraz Mięta polej (M. pulegium) czy Mięta długolistna (M. longifolia). Dioskurydes, grecki lekarz i farmakolog, w swoim dziele De Materia Medica opisywał miętę jako „dobrze znaną roślinę o niewielkich rozmiarach”. Przypisywał jej właściwości rozgrzewające, ściągające i wysuszające, a także szerokie zastosowanie w leczeniu problemów trawiennych, bólów głowy, ran czy wścieklizny.

Dioskurydes szczegółowo opisał działanie mięty, rekomendując między innymi stosowanie jej soku z octem na zatrzymanie krwawienia i eliminację pasożytów jelitowych (chociaż tutaj prawdopodobnie odnosił się do Mięty polej). Mięta miała również pomagać w leczeniu wymiotów, rozpuszczaniu ropni, łagodzeniu bólu głowy poprzez aplikację na czoło, a nawet zmniejszaniu obrzęków piersi. Z kolei w połączeniu z miodem miała działać kojąco na ból uszu, a wcierana w język usuwać jego szorstkość. Tak szczegółowe opisy wskazują, że mięta była szeroko stosowana w medycynie tamtych czasów, choć jej poszczególne gatunki, w tym mięta pieprzowa, nie były jeszcze odróżniane. Po upadku Imperium Rzymskiego i przejściu do średniowiecza, mięta nadal była obecna w lecznictwie. W Herbarium przypisywanym Apulejuszowi, przetłumaczonym na język staroangielski około IX wieku, pojawiają się przepisy wykorzystujące miętę do leczenia liszajca, ran czy zmian skórnych. Mięta była również wspomniana w islandzkiej farmakopei z 1240 roku, a w klasztorach mnisi stosowali ją jako naturalny środek do higieny jamy ustnej. Co więcej, serowarzy odkryli, że intensywny zapach mięty odstraszał gryzonie, co czyniło ją nieocenioną w ochronie zapasów żywności.

Mięta pieprzowa jako odrębny gatunek została wyodrębniona dopiero w XVIII wieku, choć jej pierwsze naukowe opisanie miało miejsce wcześniej. W 1696 roku angielski botanik John Ray (1627–1705) w drugiej edycji swojej pracy Synopsis Methodica Stirpium Britannicarum po raz pierwszy zidentyfikował i opisał miętę pieprzową, wyróżniając ją spośród innych gatunków mięty. W 1721 roku roślina ta została oficjalnie wpisana do londyńskiej farmakopei jako skuteczny środek w leczeniu ran, przeziębień, bólów głowy oraz chorób wenerycznych. Rosnąca popularność mięty pieprzowej przyczyniła się do dynamicznego rozwoju jej upraw, które w krótkim czasie zwiększyły się z kilku akrów do setek hektarów. Po przybyciu europejskich osadników do Ameryki odkryto, że rdzenni mieszkańcy również wykorzystywali miętę, choć były to głównie gatunki rodzime dla Ameryki Północnej. Mięta pieprzowa szybko się tam zadomowiła, naturalizując się i zdobywając uznanie jako roślina o wyjątkowych właściwościach leczniczych i kulinarnych. Dopiero od momentu jej wyodrębnienia jako hybrydy zaczęto świadomie korzystać z jej unikalnych cech terapeutycznych i aromatycznych. Wcześniejsze zastosowania związane były z różnymi gatunkami mięty, co znacząco utrudnia precyzyjne przypisanie historii i zastosowań konkretnej mięty pieprzowej przed XVII wiekiem.

Właściwości - Mięta pieprzowa

1. Badania nad zastosowaniem olejku miętowego w terapii zespołu jelita drażliwego (IBS) wskazują na jego skuteczność w łagodzeniu objawów, zwłaszcza dzięki nowoczesnym metodom podania. Randomizowane badanie w Holandii (Weerts et al. 2020) z udziałem 190 pacjentów wykazało, że choć nie stwierdzono istotnych różnic w odpowiedzi na ból brzucha między grupami stosującymi olejek uwalniany w jelicie cienkim i krętym a placebo, olejek uwalniany w jelicie cienkim przyniósł znaczną poprawę w zakresie bólu, dyskomfortu i ciężkości objawów IBS. Działania niepożądane były częstsze w grupach stosujących olejek, ale miały łagodny charakter (np. odbijanie się, refluks, zgaga). W innym badaniu (Cash et al. 2016), obejmującym 72 pacjentów z IBS o mieszanym lub biegunkowym charakterze (IBS-M lub IBS-D), zastosowanie nowej, powoli uwalnianej formuły olejku miętowego skutkowało 40% redukcją ogólnego wskaźnika objawów IBS, co było istotnie lepsze niż w grupie placebo. Skuteczność olejku potwierdza również meta-analiza Alammar et al. (2019), gdzie uwzględniono 12 randomizowanych badań z udziałem 835 pacjentów, a która wykazała znaczącą poprawę w globalnych objawach IBS i redukcji bólu brzucha w porównaniu z placebo, przy porównywalnym profilu bezpieczeństwa. Dodatkowo, badanie (Capello et al. 2007) z zastosowaniem dojelitowej formuły olejku miętowego, przeprowadzone na 57 pacjentach, wykazało, że 75% uczestników doświadczyło redukcji objawów o ponad 50% w ciągu czterech tygodni leczenia, a efekt ten utrzymywał się jeszcze przez kolejne cztery tygodnie.
2. Olejek z mięty pieprzowej wykazuje silne działanie spazmolityczne (rozkurczowe), co potwierdzają liczne badania. Wykazano, że olejek miętowy może być skuteczną alternatywą dla tradycyjnych leków rozkurczowych, takich jak bromek butyloskopolaminy, szczególnie podczas zabiegów diagnostycznych. Przykładem jest zastosowanie olejku miętowego w endoskopii górnego odcinka przewodu pokarmowego (EGD), gdzie w badaniach Imagawa et al. (2012) osiągnięto porównywalne wyniki w redukcji skurczów do tych uzyskiwanych przy użyciu leków syntetycznych, z dodatkową korzyścią w postaci mniejszej liczby działań niepożądanych. Podobnie w badaniach z użyciem wlewów barytowych olejek miętowy zmniejszał występowanie skurczów jelita grubego u 37–41% pacjentów w porównaniu z 13,4% w grupie placebo. Wyniki te wskazują, że olejek miętowy może być skutecznym i bezpiecznym środkiem rozkurczowym, szczególnie w procedurach wymagających minimalizacji skurczów mięśni gładkich (Asao et al. 2003; Sparks et al. 1995).
3. W badaniach klinicznych (Safajou et al. 2020) na 90 ciężarnych kobietach cierpiących na nudności i wymioty w ciąży, zastosowano połączone olejki eteryczne z mięty pieprzowej i cytryny do inhalacji, a w grupie kontrolnej placebo. Obie grupy zostały poinstruowane, aby nakładały trzy krople mieszanki na bawełnianą kulkę i trzymały ją ok. 3 cm od nosa. Intensywność nudności i wymiotów przed inhalacją oraz pierwszego dnia inhalacji nie różniły się istotnie między dwiema grupami, ale różnice zauważono już w drugim, trzecim i czwartym dniu interwencji. Wyniki pokazały, że efekt czasu na średnią intensywność nudności i wymiotów był istotny w grupie aromaterapeutycznej, czego nie zaobserwowano w grupie placebo. Uznano, że stosowanie aromaterapii z olejkami eterycznymi z mięty pieprzowej i cytryny może przynosić ulgę w redukcji łagodnych i umiarkowanie intensywnych nudności i wymiotów u kobiet w ciąży.
4. Wdychanie olejku miętowego, często stosowane w celu złagodzenia objawów przeziębienia, może wspierać funkcje oddechowe poprzez stymulację receptorów zimna w drogach oddechowych, co ułatwia uczucie drożności nosa (Eccles et al. 1988). Inne badania na 40 uczestnikach wykazały, że L-mentol znacząco poprawia odczucie przepływu powietrza przez nos, czego nie zaobserwowano w przypadku izomerów D-izomentolu i D-neomentolu. Efekt ten wynika z oddziaływania L-mentolu na czuciowe nerwy trójdzielne, a nie jedynie z zapachu mięty pieprzowej (Eccles, 2003). Ciekawe mogą być jeszcze wyniki badań Meamarbashi (2014), w których oceniono wpływ inhalacji miętą pieprzową na pojemność płuc i zdolność wdechu u 30 zdrowych mężczyzn. Wyniki wykazały poprawę parametrów funkcji płuc, takich jak maksymalna pojemność życiowa (FVC) i szczytowy przepływ wydechowy (PEF). Efekty był niemalże natychmiastowy, zauważalny już w ciągu pięciu minut od inhalacji, a utrzymywał się do około godziny.
5. Przeprowadzono badanie kliniczne (Akbari et al. 2019) nad przeciwbólowym działaniem olejku z mięty pieprzowej – pacjentów po operacji na otwartym sercu podzielono na dwie grupy, jedna otrzymywała aromaterapię z olejkiem miętowym, druga placebo. Pacjenci w grupie z olejkiem miętowym zgłaszali spadek w odczuwaniu bólu o około 29% oraz potrzebowali mniej farmakologicznych środków przeciwbólowych i odnotowano poprawę jakości snu. Różne badania sugerują, że olejek z mięty pieprzowej wykazuje działanie przeciwbólowe poprzez kilka mechanizmów, takich jak rozluźnianie mięśni gładkich i blokowanie kanałów wapniowych, a także wiemy, że mentol oddziałuje z receptorami TRPM8 i TRPA1, które odgrywają rolę w odczuwaniu bólu (Chumpitazi et al. 2018).
6. Badania Sharma et al. (2007) przeprowadzone na myszach wykazały, że wodny ekstrakt z liści mięty pieprzowej może działać hepatoprotekcyjnie. Zarówno przed, jak i po podaniu mięty zauważono poprawę parametrów biochemicznych w wątrobie, takich jak zmniejszenie markerów uszkodzenia wątroby (ACP, ALP, SGOT, SGTP i LPO) oraz wzrost poziomu ochronnych substancji, takich jak GSH. Dodatkowo, zaobserwowano poprawę masy ciała i wątroby oraz aktywności enzymów wspierających funkcjonowanie tego narządu.
7. Mięta jest także znana ze swojego działania przeciwalergicznego, a badania (Innoue et al. 2001) wykazały, że ekstrakty z liści i łodyg tej rośliny mogą łagodzić objawy alergicznego nieżytu nosa. Ekstrakt etanolowy (50%) wykazywał zdolność hamowania uwalniania histaminy z komórek tucznych u szczurów w sposób zależny od dawki, co wskazuje na jego potencjał w redukcji reakcji alergicznych. Dodatkowo, podawanie doustne tego ekstraktu zmniejszało kichanie i pocieranie nosa wywołane reakcją antygen-przeciwciało, a regularne stosowanie okazało się skuteczniejsze niż jednorazowe. Zidentyfikowano luteolinę-7-O-rutynozyd, jeden z flawonoidów obecnych w mięcie, który wykazał znaczną skuteczność w redukcji alergicznych objawów nosowych.
8. Mięta pieprzowa wykazuje szerokie spektrum działania przeciwdrobnoustrojowego i przeciwwirusowego. Wyciągi z liści mięty hamują wzrost bakterii takich jak Salmonella typhimurium, Staphylococcus aureus, Vibrio parahaemolyticus (Esen Aktuğ & Karapinar, 1986) oraz Helicobacter pylori (Mahady et al. 2005). Działanie przeciwgrzybicze obserwowano wobec Aspergillus fumigatus, Candida albicans, Geotrichum candidum i Rhodotorula rubra (Blaszczyk et al. 2000). Olejek miętowy skutecznie działa na wielooporne szczepy bakterii, takie jak Shigella sonei i Micrococcus flavus, oraz wykazuje działanie synergistyczne z antybiotykiem oksytetracykliną (Mimica-Dukić et al. 2003; Schelz et al. 2006). W badaniach przeciwwirusowych ekstrakty wodne i etanolowe liści mięty wykazały skuteczność wobec wirusów grypy A, Newcastle, opryszczki pospolitej (HSV-1 i HSV-2), wirusa krowianki i rinderpestu, zmniejszając ich namnażanie o ponad 80% przy stężeniach rzędu 0,01% (Herrmann & Kucera, 1967; Alwan et al. 1988; Schuhmacher et al. 2003). Mechanizm działania obejmuje bezpośredni wpływ na wirusa przed adsorpcją do komórki.
9. Wspomina się także właściwości renoprotekcyjne (ochronne na nerki), co potwierdzono w badaniu Naveed et al. (2014) na królikach z nefrotoksycznością wywołaną gentamycyną. Jednoczesne podawanie ekstraktu z liści mięty wraz z gentamycyną zmniejszyło uszkodzenia nerek, takie jak martwica kanalików i atrofia kłębuszków, obserwowane w grupie otrzymującej sam antybiotyk. Ekstrakt przywrócił również poziomy kreatyniny, azotu mocznikowego i kwasu moczowego do wartości zbliżonych do normy, nie obniżając przy tym skuteczności przeciwbakteryjnej gentamycyny.
10. Mięta pieprzowa ma silne działanie przeciwzapalne, co potwierdzają badania zarówno in vitro, jak i in vivo. Olejek miętowy hamuje produkcję prozapalnych cytokin, takich jak TNF-α, IL-1β i IL-6, a mentol obniża poziom leukotrienu B4 (LTB4) oraz prostaglandyny E2 (PGE2) w stymulowanych monocytach ludzkich (Shams et al. 2015; Hejna et al. 2021). W modelach zwierzęcych olejek miętowy zmniejszał stan zapalny jelit wywołany przez ksylol i kwas octowy u myszy (Chumpitazi et al. 2018), a także redukował obrzęk łapek w teście z użyciem karageniny (Kehili et al. 2020). Wyniki te wskazują na potencjał terapeutyczny mięty pieprzowej w łagodzeniu procesów zapalnych w organizmie.

Zastosowanie - Mięta pieprzowa

Skład chemiczny - Mięta pieprzowa

• kwasy fenolowe (kwas kawowy, kwas rozmarynowy, kwas chlorogenowy, kwas syryngowy, kwas izosalwiankowy A, B, H/I, E)
• flawonoidy (erioflawonoidy, luteolina, hesperydyna, rutozyd, apigenina)
• olejek eteryczny (mentol, menton, octan mentylu, neomentol, 1,8-cyneol, mentofuran)
• flawonoidy glikozydowe (eriocitryna, naringenina-7-O-glukozyd)
• kwasy tłuszczowe (palmitowy, linolowy, linolenowy)
• steroidy i triterpeny (β-sitosterol, uwaol, kwas ursolowy)
• witaminy (witaminy A, C, E, B12, beta-karoten)
• karotenoidy (luteina, neoksantyna, zeaksantyna, violaksantyna)
• saponiny
• alkaloidy

Dawkowanie - Mięta pieprzowa

Bezpieczeństwo przy stosowaniu - Mięta pieprzowa