Lebiodka pospolita (oregano)

Opis - Lebiodka pospolita (oregano)

Lebiodka pospolita (oregano) to roślina wieloletnia. Rośnie dziko w rejonach o klimacie umiarkowanym, w Europie, Azji i północnej Afryce. Preferuje gleby dobrze przepuszczalne i słoneczne stanowiska. Oregano osiąga wysokość od 20 do 80 cm, w zależności od warunków uprawy. Liście są przeciwległe, eliptyczne do owalnych, o długości od 2 do 4 cm. Mają ciemnozieloną barwę i są lekko owłosione, co nadaje im charakterystyczną fakturę. Ich brzeg jest lekko falisty. Kwiaty są drobne, rurkowate, zebrane w gęste, wierzchołkowe kwiatostany. Mają purpurową, różową lub białą barwę i kwitną latem (czerwiec-sierpień). Kwiaty są zapylane przez owady, w szczególności pszczoły. Owocem jest mała, rozłupnia (zwykle złożona z czterech orzeszków), która zawiera nasiona. Oregano ma system korzeniowy włóknisty, co pozwala mu dobrze się zakorzeniać w glebie.

Historia - Lebiodka pospolita (oregano)

Oregano, znane również jako origanon w starożytnej Grecji, ma długą i bogatą historię, sięgającą czasów starożytnych cywilizacji Egiptu, Grecji i Rzymu. Sama etymologia słowa „oregano” jest interpretowana na różne sposoby. Niektórzy filolodzy sugerują, że pochodzi od greckiego „oros” (góry) i „ganos” (jasność), co można tłumaczyć jako „jasność gór”, odnosząc się do jego naturalnego środowiska. Inna interpretacja łączy nazwę z osłami, które rzekomo chętnie pasą się oregano. W mitologii greckiej, bogini Afrodyta stworzyła oregano jako symbol szczęścia, a jego obecność towarzyszyła zarówno ceremoniom małżeńskim, w formie wieńców dla nowożeńców, jak i pogrzebowym, przynosząc radość i spokój zmarłym, także jako wyraz przekonania, że życie trwa wiecznie. Oregano jako roślina inwazyjna i wieloletnia doskonale odzwierciedlała ideę nieprzerwanego rozwoju i żywotności.

W piśmiennictwie medycznym, grecki lekarz Hipokrates stosował oregano w celach antyseptycznych oraz jako środek ochronny przeciwko chorobom układu oddechowego i dolegliwościom żołądkowym. W swoich dziełach wspomniał też o oregano w kontekście leczenia przypadłości ginekologicznych. W średniowieczu jego zastosowanie obejmowało szerszy wachlarz dolegliwości, w tym leczenie układu pokarmowego i infekcji. „Staroangielski Zielnik” krótko opisuje oregano takimi słowami: Ta roślina ma raczej gorący i mocny charakter, tłumi kaszel, a także łagodzi złą krew i wydzielinę, jest pomocna na duszności oraz choroby wątroby. Na kaszel: weź tę roślinę, podaj ją do jedzenia. Będziesz zdumiony jej skutecznością.

W wieku XVI znajomość właściwości oregano nieco zanikła i straciła na popularności, w tym czasie włoski lekarz Pietro Andrea Mattioli skupił się głównie na identyfikacji botanicznej oregano, nie komentując jego zastosowania terapeutycznego. Trochę zapomniane, jednak oregano powróciło „na salony” w ubiegłym wieku, głównie za sprawą wzrostu popularności diety śródziemnomorskiej i zainteresowania zdrowym stylem życia.

Właściwości - Lebiodka pospolita (oregano)

1. Różnego rodzaju ekstrakty z oregano mogą być skuteczne we wspomaganiu funkcjonowania układu trawiennego. Badania Zou et al. (2016) wykazały, że suplementacja olejkiem eterycznym oregano poprawia integralność bariery jelitowej poprzez zwiększenie ekspresji białek połączeń ścisłych, oraz poprawę morfologii jelit. Efekt ten przyczynia się do zmniejszenia przepuszczalności jelit, co jest kluczowe w zapobieganiu zaburzeniom trawiennym i związanym z nimi stanom zapalnym. W modelach zwierzęcych zaobserwowano także obniżenie poziomu endotoksyn we krwi oraz zmniejszenie aktywności szlaków prozapalnych, takich jak NF-κB, co dodatkowo wspiera zdrowie przewodu pokarmowego. Olejek oregano wywiera również znaczący wpływ na mikrobiotę jelitową, wspierając rozwój korzystnych bakterii, takich jak Bifidobacterium, Ruminococcus i Enterococcus, jednocześnie hamując wzrost patogennych szczepów, takich jak E. coli. Dzięki temu wspomaga równowagę mikroflory jelitowej, co sprzyja lepszemu trawieniu i wchłanianiu składników odżywczych (Jia et al. 2022). Solanki et al. (2023) dodatkowo wskazuje, że olejek z oregano wykazuje także działanie łagodzące w przypadku różnych dolegliwości trawiennych, takich jak wzdęcia, zespół jelita drażliwego czy niestrawność.
2. Oregano jest jednym z ziół o silniejszych właściwościach przeciwbakteryjnych i może być stosowane w przypadku infekcji bakteryjnych. Głównymi związkami odpowiedzialnymi za to działanie jest karwakrol i tymol. Badania potwierdzają skuteczność oregano w zwalczaniu różnorodnych bakterii – okazuje się, że olejek oregano jest skuteczny przeciwko wielu chorobotwórczym bakteriom, takim jak Helicobacter pylori, Bacillus subtilis, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Salmonella typhimurium, a nawet szczepów MRSA, czyli gronkowca opornego na tradycyjne antybiotyki (Lin et al. 2005; Sienkiewicz et al. 2012; Kim et al. 2023; Lu et al. 2018; Luna-Solorza et al. 2023)
3. Sama zawartość karwakrolu sugeruje ogromne działanie przeciwzapalne oregano, które dodatkowo jest wspierane przez obecność tymolu i kwasu rozmarynowego. W badaniach na zwierzętach ekstrakt z liści oregano zmniejszał stan zapalny, który może prowadzić do autoimmunologicznego zapalenia stawów (Ahn et al. 2003; Dundar et al. 2008), astmy o podłożu alergicznym (Bukovská et al. 2007; Sanbongi et al. 2004) i reumatoidalnego zapalenia stawów (Osakabe et al. 2004; Won et al. 2003).
4. Badanie Sasaki et al. (2005) nad działaniem antyoksydacyjnym tymolu i karwakrolu wykazało, że związki te mogą aktywować enzymy wątrobowe odpowiedzialne za neutralizację wolnych rodników i ochronę organizmu przed stresem oksydacyjnym. Myszy karmiono dietą z dodatkiem tymianku lub podawano im tymol i karwakrol, a następnie analizowano aktywność enzymów, takich jak S-transferaza glutationowa (GST) oraz reduktaza chinonowa (QR). Wyniki pokazały, że tymianek oraz jego związki zwiększały aktywność tych enzymów o 30-90%, co świadczy o ich zdolności do wzmacniania mechanizmów detoksykacyjnych organizmu. Tymol i karwakrol szczególnie wspomagały ochronę komórek przed uszkodzeniami wywołanymi stresem oksydacyjnym, sugerując, że mogą być skuteczną ochroną przed chorobami związanymi z uszkodzeniami komórek (np. nowotwory lub choroby serca).
5. Oregano wykazuje także potencjał przeciwwirusowy. W jednym badaniu (Lai et al. 2012) karwakrol i tymol wykazały znaczną aktywność przeciwko wirusowi opryszczki pospolitej typu I, inaktywując wirusa o 90% w ciągu jednej godziny. Oprócz tego udowodniono właściwości przeciwwirusowe w przypadku różnych wirusów DNA i RNA, takimi jak wirus adenowirusa typu 3, wirus coxsackie B-1 oraz wirus polio (Reichling et al. 2009; Wagstaff et al. 1994). Dodatkowo badania sugerują, że składniki aktywne zawarte w olejku oregano mogą pomóc w łagodzeniu nieprzyjemnych objawów i skróceniu czasu trwania infekcji (Wani et al. 2021).
6. Udowodnione obiecujące działanie przeciwpasożytnicze oleju z oregano w badaniach klinicznych Force et al. (2000). Podawany doustnie 14 dorosłym pacjentom z pozytywnym wynikiem testów na pasożyty jelitowe, w tym Blastocystis hominis, Entamoeba hartmanni i Endolimax nana, przez sześć tygodni w dawce 600 mg emulsji oleju z oregano dziennie, skutkował całkowitym ustąpieniem hartmanni (cztery przypadki), E. nana (jeden przypadek) oraz B. hominis w ośmiu przypadkach. Co więcej, zaobserwowano, że u pacjentów także poprawiły się objawy żołądkowo-jelitowe. Oregano wykazuje również silne działanie przeciwko Giardia intestinalis, z badaniami (Ponce-Macotela et al. 2003) sugerującymi, że jego etanolowe ekstrakty były bardziej skuteczne niż tradycyjny lek, tinidazol. Te wyniki podkreślają potencjał oregano jako dodatkowego środka w leczeniu zakażeń pasożytniczych, zwłaszcza w kontekście rosnącej oporności na tradycyjne leki.
7. Oregano wykazuje również właściwości przeciwkaszlowe i wykrztuśne. Zawarte w nim związki mogą łagodzić drogi oddechowe, zmniejszając intensywność i częstotliwość kaszlu (Ahmad et al. 2021). Działają poprzez rozluźnianie mięśni układu oddechowego i zmniejszanie stanu zapalnego, co może być szczególnie korzystne w przypadku suchego lub uporczywego kaszlu. Pomaga w rozrzedzaniu śluzu, ułatwiając jego usuwanie i tym samym dalsze łagodzenie objawów męczącego kaszlu (Lombrea et al. 2020).
8. Dodatkowo, jego właściwości przeciwskurczowe i wspomagające trawienie są znaczące dla zdrowia układu pokarmowego (Leyva-López et al. 2017; Hudaberdi, 2004; Machado et al. 2010). Jako środek przeciwskurczowy, oregano pomaga złagodzić skurcze mięśni gładkich oraz bóle brzucha, co przynosi ulgę w dyskomforcie i wspiera procesy trawienne. Jego skuteczność przy dyspepsji, charakteryzującej się objawami takimi jak wzdęcia czy bóle żołądka, jest dobrze udokumentowana w literaturze naukowej, a olejek eteryczny z oregano może wspierać wydzielanie enzymów trawiennych.

Zastosowanie - Lebiodka pospolita (oregano)

Skład chemiczny - Lebiodka pospolita (oregano)

• kwasy fenolowe (kwas rozmarynowy, kwas kawowy, kwas cynamonowy)
• flawonoidy (luteolina, apigenina)
• triterpenoidy (kwas ursolowy, kwas oleanolowy, β-sitosterol)
• kwasy tłuszczowe (kwas linolowy, kwas oleinowy, kwas stearynowy, kwas palmitynowy)
• tokoferole (γ-tokoferol, α-tokotrienol, γ-tokotrienol)
• estry (kwas protokatechowy, origanol A i B)
• pochodne polifenolowe (origanina A-C)
• olejek eteryczny do 3-4% (w zależności od chemotypu i uprawy, zazwyczaj: karwakrol do 80%; tymol do 58%; γ-Terpinen, 17-34%; p-Cymen, 14%; linalol, 8-96%; sabinen do 26%; β-Kariofilen, 7-25%; germakren D, 13-34%)

Dawkowanie - Lebiodka pospolita (oregano)

Bezpieczeństwo przy stosowaniu - Lebiodka pospolita (oregano)