Olej z czarnuszki – tajemnice naturalnego źródła zdrowia

Olej z czarnuszki jest od wieków ceniony za swoje niesamowite właściwości prozdrowotne. Pochodzi z Bliskiego Wschodu i Azji. Dziś zdobywa coraz większą popularność na całym świecie. Zawiera cenne składniki, takie jak tymochinon, które działają przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie i antyoksydacyjnie. Dzięki temu olej wspomaga odporność, dba o kondycję naszego układu pokarmowego i pomaga w pielęgnacji skóry. To uniwersalny, naturalny sposób na poprawę samopoczucia.

Jakie są właściwości oleju z nasion czarnuszki? To produkt, który działa na wielu płaszczyznach. Olej z czarnuszki stosowany na włosy wzmacnia je, dodaje im blasku i zapobiega wypadaniu. Z kolei olej z czarnuszki na skórze łagodzi stany zapalne, pomaga w walce z trądzikiem, egzemą i łuszczycą. Aplikuje się również olej z czarnuszki na pasożyty, co skutecznie pomaga w oczyszczeniu organizmu z niechcianych gości. Ponadto zmniejsza on objawy kataru siennego i astmy.

Historia i pochodzenie czarnuszki

Czarnuszka (Nigella sativa) jest rośliną o bogatej historii i wszechstronnym zastosowaniu, cenioną zarówno w dawnych kulturach, jak i we współczesnej medycynie naturalnej. To gatunek jednoroczny z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). Jej nasiona są chętnie używane jako przyprawa, a olej z nasion czarnuszki także jako wsparcie zdrowotne. Pierwsze wzmianki o czarnuszce pochodzą ze starożytnej Grecji i Rzymu. Używano jej również w Indiach, Persji, Chinach. W nieco późniejszym okresie także na terenach Europy.

Pochodzenie rośliny i historyczne wykorzystanie w medycynie

Ta piękna roślina pochodzi z południowo-zachodniej Azji. Czarnuszka występuje też w rejonach basenu Morza Śródziemnego, w Afryce Północnej oraz w Azji Zachodniej. Była znana i wykorzystywana od tysięcy lat w różnych kulturach i cywilizacjach. W starożytnym Egipcie wierzono, że ma właściwości lecznicze i ochronne, dlatego była umieszczana w grobowcach faraonów. Perski lekarz Avicenna (Ibn Sina) opisał ją w swoim dziele „Kanon medycyny” jako środek wzmacniający układ odpornościowy i leczący różne dolegliwości. Była też szeroko stosowana w Ajurwedzie, starożytnym systemie medycyny indyjskiej. Używano jej do leczenia dolegliwości takich jak astma, zapalenie stawów, bóle brzucha i problemy skórne. W tradycyjnej medycynie chińskiej była środkiem wspomagającym trawienie, wzmacniającym układ odpornościowy oraz lekiem na różne infekcje. Średniowieczna medycyna ludowa w Europie ceniła natomiast małe, czarne nasionka czarnuszki jako lek na przeziębienia, bóle głowy, brzucha oraz jako środek pobudzający laktację u kobiet.

Odkrycie właściwości leczniczych przez starożytnych

Nasiona czarnuszki zostały znalezione w grobowcu Tutenchamona, co sugeruje, że były obecne w starożytnym Egipcie. Egipcjanie nazywali je „złotem faraonów” i wierzyli, że czarnuszka ma cudowne właściwości lecznicze. Jeden z najstarszych i najważniejszych dokumentów medycznych starożytnego Egiptu, Papirus Ebersa (ok. 1550 p.n.e.), zawiera wzmianki o czarnuszce. Używano jej jako środka na problemy trawienne, bóle głowy oraz jako składnik maści na skórę. Zapiski na jej temat znajdują się również w Biblii, w Księdze Izajasza, gdzie jest ona opisana jako przyprawa. W islamie, prorok Mahomet miał powiedzieć, że czarnuszka jest „lekiem na wszystkie choroby, z wyjątkiem śmierci”. To sprawiło, że stała się też popularna w medycynie tradycyjnej w krajach muzułmańskich. Również grecki lekarz i botanik Pedanios Dioscorides w I w. n.e., w swoim dziele „De Materia Medica” opisał różne rośliny lecznicze, w tym czarnuszkę. Używał jej do leczenia bólu głowy, przewodu pokarmowego i problemów z wątrobą.

Skład i właściwości oleju z czarnuszki

Olej z czarnuszki (tłoczony na zimno) to wszechstronny produkt o bogatym składzie chemicznym, który odpowiada za jego liczne właściwości terapeutyczne. Dzięki zawartości kwasów tłuszczowych, witamin, minerałów oraz związków aktywnych biologicznie, jak tymochinon, olej ten jest ceniony za swoje działanie przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe, antyoksydacyjne, immunostymulujące i wspomagające kondycję skóry.

Skład chemiczny oleju z czarnuszki

Olej z czarnuszki jest bogaty w różnorodne związki chemiczne, które odpowiadają za jego liczne właściwości dobroczynne. Wśród składników znajdziemy między innymi kwasy tłuszczowe:

• linolowy (Omega-6) 50-60%,
• oleinowy (Omega-9) 20-25%,
• palmitynowy 12-15%,
• stearynowy 2-3%,
• eikozadienowy 1-2%,
• alfa-linolenowy (Omega-3) <1%.

Ponadto w składzie są związki aktywne biologicznie: tymochinon, nigellon, tymohydrochinon czy alkaloidy (nigellina i nigallamina), a także witaminy (E, A, C), wapń, żelazo, cynk oraz fitosterole i flawonoidy.

Właściwości prozdrowotne i ich naukowe potwierdzenie

Olej z czarnuszki działa przeciwzapalnie, przeciwdrobnoustrojowo, antyoksydacyjnie, wspomaga układ odpornościowy, reguluje poziom cukru we krwi, ma potencjalne właściwości przeciwnowotworowe oraz wspiera zdrowie układu pokarmowego. Jego liczne właściwości terapeutyczne zostały potwierdzone w badaniach naukowych, jednakże – jak w przypadku każdej substancji – należy zachować ostrożność i rozsądnie dawkować olej. 

• Tymochinon – główny związek aktywny odpowiadający za dobroczynne działanie oleju z czarnuszki. Wykazuje silne właściwości przeciwzapalne. Badania pokazują, że zmniejsza stany zapalne poprzez hamowanie produkcji cytokin prozapalnych oraz enzymów takich jak COX-2 i 5-LOX. Ponadto poprawia wrażliwość na insulinę i zmniejsza poziom glukozy we krwi u chorych z cukrzycą typu 2. 
• Karwakrol, tymohydrochinon i tymol – wszystkie trzy substancje aktywnie działają przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo i przeciwwirusowo. Olej z czarnuszki skutecznie zwalcza bakterie gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus), grzyby Candida albicans i wiele wirusów. 
• Olej z czarnuszki jest bogaty w antyoksydanty (witamina E, tymochinon, flawonoidy), które chronią komórki przed stresem oksydacyjnym i uszkodzeniami wywołanymi przez wolne rodniki. Badania wykazują, że tymochinon może chronić przed uszkodzeniami DNA i zmniejszać ryzyko chorób przewlekłych. 

Fitosterole i kwasy tłuszczowe wzmacniają układ odpornościowy, poprawiając odpowiedź immunologiczną. Badania na zwierzętach i ludziach sugerują, że regularne spożycie oleju z czarnuszki zwiększa produkcję białych krwinek i wzmacnia mechanizmy obronne organizmu.

Korzyści zdrowotne stosowania oleju z czarnuszki

Na co jest najlepszy olej z czarnuszki? Jest on silnym środkiem przeciwzapalnym zwalczającym bakterie, wiele wirusów i grzybów. Hamuje produkcję cytokin prozapalnych oraz enzymów odgrywających kluczową rolę w procesach zapalnych. Ponadto wzmacnia układ odpornościowy, reguluje poziom cukru we krwi, działa przeciwnowotworowo, przeciwalergicznie, wspomaga funkcjonowanie układu pokarmowego oraz poprawia zdrowie skóry.

Poprawa odporności organizmu

Zawarte w oleju z czarnuszki związki, takie jak tymochinon, fitosterole i kwasy tłuszczowe, stymulują produkcję białych krwinek, wzmacniając odpowiedź immunologiczną. Regularne spożywanie tego oleju może podnieść odporność na infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze, a także wspierać organizm w walce z chorobami autoimmunologicznymi.

Wspomaganie przy chorobach skóry i alergiach

Olej z czarnuszki na twarzy (w postaci kremu lub maseczki) łagodzi problemy takie jak łuszczyca, egzema czy trądzik. Badania pokazały, że stosowanie mieszanki zawierającej 10% oleju z czarnuszki oraz 0,9% olejku z drzewa herbacianego, 10% oliwy z oliwek i 4% masła kakaowego, przyniosło znaczną poprawę u 83% pacjentów z łuszczycą (redukcja wskaźnika PASI, Psoriasis Area and Severity Index, o ponad 75%). W 5 przypadkach poprawa nastąpiła w ciągu 3 do 11 tygodni. Olej z czarnuszki na alergie jest również skuteczny – łagodzi objawy kataru siennego i astmy alergicznej dzięki zawartości związków takich jak nigellon i tymochinon, które mogą zmniejszać reakcje uczuleniowe i stany zapalne. 

Wpływ na zdrowie układu pokarmowego

Przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i antyoksydacyjne właściwości oleju z czarnuszki aktywnie wspomagają zdrowie układu pokarmowego. Czarnuszka łagodzi objawy niestrawności, wzdęć i zgagi oraz chorób zapalnych jelit, jak wrzody żołądka i zapalenie jelita grubego. Ponadto wspiera równowagę mikroflory jelitowej, poprawiając trawienie.

Zastosowanie oleju z czarnuszki w medycynie naturalnej

Stosowany tradycyjnie od czasów starożytnych olej z czarnuszki przetrwał z medycynie ludowej do czasów obecnych. Dawniej jego działanie opierało się na metodzie „prób i błędów”. Podobnie dobierane były dawki. Dzisiaj doczekał się pełnoprawnych badań naukowych. Jego wszechstronność sprawia, że jest popularnym środkiem w terapii naturalnej na całym świecie.

Olej z czarnuszki w tradycyjnej medycynie wschodniej

Olej z czarnuszki ma długą historię stosowania w krajach Bliskiego Wschodu, Azji Środkowej i w Indiach. W medycynie ajurwedyjskiej był wykorzystywany do łagodzenia dolegliwości takich jak niestrawność, wzdęcia, zaparcia i zgaga. Doskonale sprawdzał się w leczeniu chorób układu oddechowego, jak astma, kaszel, katar i infekcje górnych dróg oddechowych. Jego właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne przyspieszały proces gojenia.

Stosowanie oleju w terapii wspomagającej przy różnych dolegliwościach

Olej z czarnuszki pomaga w obniżaniu ciśnienia krwi i poprawie pracy serca poprzez regulację poziomu cholesterolu, ma działanie przeciwzapalne oraz antyoksydacyjne. Jego łagodzące właściwości wspomagają radzenie sobie z chorobami zapalnymi jelit czy przewlekłymi dolegliwościami skórnymi (trądzik, egzema). Redukując poziom stresu i wpływając na poprawę nastroju, olej działa również wspomagająco na nasze zdrowie psychiczne.

Sposoby stosowania i dawkowanie oleju z czarnuszki

Jak stosować olej z czarnuszki? Można doustnie lub zewnętrznie. Przy spożyciu zalecane dawki wynoszą zazwyczaj od 1 do 2 łyżeczek (5-10 ml) dziennie. Olej z czarnuszki można przyjmować bezpośrednio, popijając go wodą lub dodając do herbaty, soku, jogurtu albo smoothie. Dostępne są również kapsułki z olejem. Zazwyczaj przyjmuje się od 500 mg do 1 g dziennie, zgodnie z zaleceniami producenta. Przy zastosowaniu zewnętrznym można używać oleju z czarnuszki jako składnika kremów lub balsamów albo wykorzystać go bezpośrednio do masażu.

Dawkowanie dla różnych grup wiekowych

Dorośli i osoby starsze powinny spożywać od 1 do 2 łyżeczek (5-10 ml) oleju z czarnuszki dziennie. Dawka musi być dostosowywana do indywidualnych potrzeb i reakcji organizmu.

Zalecane dawki dla dzieci wynoszą od 1/4 do 1/2 łyżeczki (1,25-2,5 ml) dziennie w przypadku niemowlaków i od 1/2 do 1 łyżeczki (2,5-5 ml) w przypadku starszych dzieci.

Sposoby spożycia i zastosowania w diecie

Olej z czarnuszki jest bardzo uniwersalnym produktem, który można łatwo włączyć do codziennej diety. Z powodzeniem odnajdzie się on w wielu potrawach. Można również spożywać go bezpośrednio. Ważne jest jednak stosowanie go z umiarem. Olej z nasion czarnuszki może być:

• dodatkiem do jogurtu czy owsianki, 
• składnikiem sosu do sałatek i warzyw,
• dodatkiem do płynów (olej z czarnuszki do picia można wymieszać z koktajlem, smoothie czy sokiem),
• składnikiem zup, gulaszy i potraw duszonych,
• dodatkiem do ciast, muffinek, placków, chleba czy bułek.

Preparaty i suplementy diety zawierające olej z czarnuszki

Preparaty w postaci płynnej są jednym z najpopularniejszych sposobów suplementacji olejem z czarnuszki. Można je stosować doustnie lub zewnętrznie na skórę. Można również skorzystać z kapsułek zawierających olej. Są wygodne w stosowaniu i ułatwiają kontrolowanie dawki. Szczególnie poleca się je osobom, które nie lubią smaku oleju lub mają trudności z jego spożyciem. Ponadto czarnuszka bywa składnikiem mieszanek ziołowych i wielu kosmetyków (kremy, balsamy, szampony, mydła).

Niezależnie od rodzaju stosowanego preparatu i sposobu podania czarnuszki, należy zawsze przestrzegać zalecanych dawek i stosować środki ostrożności. Nie jest ona również polecana dla wszystkich. Kto zatem powinien traktować ją z należytą ostrożnością?

• Kobiety w ciąży i karmiące piersią – powinny unikać dużych dawek oleju z czarnuszki, ponieważ nie ma wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa jego stosowania w tych okresach.
• Osoby z wielochorobowością, przyjmujące duże dawki określonych leków lub wiele różnych preparatów – olej z czarnuszki może wpływać na działanie leków przeciwzakrzepowych, leków na nadciśnienie oraz przeciwcukrzycowych. Osoby przyjmujące takie leki powinny skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji.
• Osoby z alergią na rośliny z rodziny jaskrowatych – powinny zrezygnować całkowicie z oleju z czarnuszki.

***

Bibliografia:

https://www.who.int/ Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). (2009). „Monografia WHO na temat wybranych środków leczniczych ziołowych.” Geneva: WHO Press.

https://www.nih.gov/ National Institutes of Health (NIH). (2020). „Black Seed (Nigella sativa) and its Active Constituent, Thymoquinone: An Overview on the Chemical and Biological Properties.” National Center for Biotechnology Information (NCBI).

Salem, M. L., & Hossain, M. S. (2000). Protective effect of black seed oil from Nigella sativa against murine cytomegalovirus infection. International journal of immunopharmacology, 22(9), 729-740.

Woo, C. C., Kumar, A. P., Sethi, G., & Tan, K. H. (2012). Thymoquinone: potential cure for inflammatory disorders and cancer. Biochemical Pharmacology.