Jak zapachy wspierają małe emocje – aromaterapia w przedszkolu

„Wszystkiego, co naprawdę muszę wiedzieć, dowiedziałem się w przedszkolu”, napisał brytyjski pisarz, Robert Fulghum. Trudno się z tym nie zgodzić. To właśnie tam dziecko uczy się współpracy, zdobywa nowe przyjaźnie, niepewną jeszcze rączką rysuje pierwsze szlaczki i wiąże buty. Początki bywają trudne dla kilkulatków, ale nie tylko dla nich. Przedszkolne wyzwania spędzają sen z powiek również rodzicom: jak przebiegnie adaptacja w nowej grupie, jak zapanować nad emocjami kłębiącymi się w małej główce i co robić, jeśli dziecko wciąż choruje? Jednym z naturalnych sposobów, aby zmniejszyć stres czy wesprzeć odporność i skupienie u dzieci, jest… aromaterapia! 

O rolę olejków eterycznych w przedszkolu zapytaliśmy Katarzynę Smak, nauczycielkę wychowania przedszkolnego z prawie dwudziestoletnim doświadczeniem, terapeutkę i logopedkę, która na co dzień wykorzystuje zapachy w pracy z dziećmi.

Adaptacja w przedszkolu – zapach jako wsparcie emocji

Pierwsze tygodnie w przedszkolu mogą wiązać się ze stresem i lękiem separacyjnym u dzieci. Jak wspomóc dziecko, gdy wszystko jest nowe? Dzięki zapachom naturalnych olejków eterycznych możliwe jest tworzenie przyjaznej atmosfery i małych rytuałów, które dają dziecku poczucie bezpieczeństwa i pewności siebie. 

Jakie zapachy warto wybrać, aby pomóc dziecku poradzić sobie ze stresem? Lawenda, kadzidło, pomarańcza czy rumianek rzymski to relaksujące aromaty, które przypadną do gustu małym noskom. Badania naukowe potwierdzają, że olejki eteryczne mogą skutecznie obniżać poziom lęku i napięcia emocjonalnego u dzieci. Sprawdzono to między innymi w szczególnie stresującej dla maluchów sytuacji, jaką jest wizyta w gabinecie stomatologicznym. Wykazano, że zapach lawendy, pomarańczy czy paczuli łagodzi odczuwanie bólu i obniża poziom hormonu stresu u małych pacjentów (Jafarzadeh et al., 2013; Tripathy et al., 2023). 

A jak to wygląda w praktyce? O tym, jak aromaterapia działa w przedszkolu i gabinecie terapeutycznym, mgr Katarzyna Smak opowiada z perspektywy codziennej pracy z dziećmi:

Skąd wziął się pomysł, aby wprowadzić aromaterapię do przedszkola?

mgr Katarzyna Smak: Zapachy natury: ziół, kwiatów, lasu, suszonych owoców i grzybów towarzyszyły mi od dzieciństwa. Pomysł, by wprowadzić aromaterapię do pracy z dziećmi, zrodził się podczas zajęć z uważności i koncentracji uwagi – zaczęliśmy wykorzystywać różne zapachy, by angażować zmysły i pomagać dzieciom się wyciszyć.

Jak zareagowały dzieci i rodzice na tę praktykę?

– Dzieciaki lubią eksperymenty, więc od razu były zainteresowane. Rodzice również nie mieli żadnych zastrzeżeń – potraktowali to jako ciekawy i naturalny sposób tworzenia przyjaznej atmosfery w grupie.

Jak wyglądały pierwsze próby? Czy coś Panią zaskoczyło?

– Na początku w ogóle nie mówiłam dzieciom, że włączam urządzenie emitujące zapach. Zauważyły to same i zaczęły o tym rozmawiać. Później dopytywały: „Czy dzisiaj też będzie pachniało?”.

Skupienie u dzieci – zapachy a koncentracja i uważność

W sali pełnej zabawek trudno o skupienie. Nadmiar bodźców dźwiękowych, kolorów i emocji sprawia, że utrzymanie uwagi staje się dla dzieci prawdziwym wyzwaniem. Zapach olejków eterycznych może w tym pomóc – służy jako subtelny sygnał przejścia z zabawy do pracy.

Od dawna wiadomo było, że wdychanie aromatu olejków eterycznych, na przykład mięty czy rozmarynu może poprawiać funkcje poznawcze u osób dorosłych. W 2017 roku przeprowadzono pierwsze badanie, które potwierdziło ten efekt również u dzieci w wieku szkolnym. Uczestników podzielono na dwie grupy: jedna z nich pracowała przy aromacie rozmarynu, a druga bez aromaterapii. Okazało się, że dzieci z „grupy rozmarynowej” uzyskały znacząco lepsze wyniki we wszystkich przeprowadzonych testach pamięci roboczej (Moss et al., 2017).

Podobne efekty zauważa podczas swoich zajęć mgr Katarzyna Smak:

W jaki sposób organizuje Pani aromaterapię w grupie?

– Najczęściej używam dyfuzora. W przedszkolu włączam go w czasie relaksacji, kiedy dzieci odpoczywają po obiedzie. W gabinecie terapeutycznym sięgam po zapachy również w pracy indywidualnej, zwłaszcza gdy dziecko ma trudności z koncentracją lub jest pobudzone.

Czy zauważa Pani różnicę w nastroju i zachowaniu dzieci podczas aromaterapii?

– Tak, szczególnie podczas zajęć indywidualnych. Lawenda towarzyszy mi niemal codziennie – jej słodki aromat wprowadza spokój, pomaga się wyciszyć. Czasem używam pomarańczy, kiedy chcę dodać dzieciom energii i poprawić nastrój. Widzę, że aromaterapia sprawia, że są bardziej skupione, a praca przebiega spokojniej.

W jakich sytuacjach aromaterapia sprawdza się szczególnie dobrze?

– Zdecydowanie przy nadmiernym pobudzeniu grupy. Dzieci bardzo lubią zabawy stymulujące zmysł węchu – rozpoznawanie zapachów, dopasowywanie ich do owoców czy roślin. To świetny sposób na przekierowanie ich uwagi. Sama też lubię, gdy w gabinecie, gdzie prowadzę terapię logopedyczną i oddechową, unosi się delikatny zapach. Zawsze dobieram go indywidualnie – do konkretnego dziecka.

Odporność u przedszkolaków – zapachy wspierające oddychanie

Katar, kaszel i kichanie wydają się towarzyszyć przedszkolakom niemal przez cały sezon jesienno-zimowy. Co robić, gdy każdy dzień w placówce wydaje się niemal sztafetą chorobową, bo dzieci w kółko zarażają się od siebie?  

Zespół badaczy z Uniwersytetu w Pécsu zwrócił uwagę, że niektóre olejki – szczególnie eukaliptusowy i imbir – wykazują właściwości wspierające odporność, wpływając na aktywność komórek układu immunologicznego. Zastosowanie ich w codziennych rytuałach – np. w aromaterapii domowej czy przedszkolnej – może stanowić łagodne, naturalne wsparcie zdrowia, nastroju i odporności. 

Nauczyciele wychowania przedszkolnego apelują, by dzieci z objawami infekcji zostawały w domu – to najlepszy sposób, by ograniczyć rozprzestrzenianie się drobnoustrojów. W dużych grupach kontakt między dziećmi jest nieunikniony, dlatego dbanie o świeże i czyste powietrze w salach jest koniecznością.

O tym, jak aromaterapia może w tym pomóc, opowiada ponownie mgr Katarzyna Smak.

Jakie olejki wykorzystuje Pani w sezonie jesienno-zimowym?

– W sezonie przeziębień dobrze sprawdza się tymianek, eukaliptus lub gotowe mieszanki o właściwościach oczyszczających powietrze. Wszystkim się wtedy łatwiej oddycha. Czasem używam olejków także po zakończeniu zajęć – żeby oczyścić i odświeżyć przestrzeń.

Co – oprócz aromaterapii – Pani zdaniem wspiera odporność dzieci w przedszkolu?

– Przede wszystkim codzienny ruch i świeże powietrze. Dużo spacerujemy, często wietrzymy sale, pilnujemy, by dzieci myły ręce i nie były przegrzewane. Staramy się też edukować rodziców w kwestiach zdrowego trybu życia.

Podsumowanie

Choć aromaterapia w przedszkolu nie zastąpi wizyty u lekarza ani codziennej profilaktyki, może stać się prostym sposobem na odświeżenie powietrza oraz stworzenie atmosfery spokoju i bezpieczeństwa. Zapachy potrafią wyciszać emocje, wspierać skupienie i pomagają złapać głębszy oddech. A to może pośrednio przyczyniać się również do wsparcia układu odpornościowego. W końcu na odporność ma wpływ ogrom czynników, w tym poczucie bezpieczeństwa, spokój i emocjonalna równowaga dziecka.

***

Bibliografia

Jafarzadeh, M., Arman, S., & Pour, F. F. (2013). Effect of aromatherapy with orange essential oil on salivary cortisol and pulse rate in children during dental treatment: A randomized controlled clinical trial. Advanced Biomedical Research, 2(1), 10. https://doi.org/10.4103/2277-9175.107968

Moss, M., Earl, V., Moss, L., & Heffernan, T. (2017). Any sense in classroom scents? Aroma of rosemary essential oil significantly improves cognition in young school children. Advances in Chemical Engineering and Science, 7(4), 450–463. https://doi.org/10.4236/aces.2017.74032

Tripathy, S., Kohli, A., Sharma, K., Panda, S., & Gupta, R. (2023). Comparative evaluation between lavender essential oil and patchouli essential oil in aromatherapy and its effect on dental anxiety in children. International Journal of Clinical Pediatric Dentistry, 16(5), 681–685. https://doi.org/10.5005/jp-journals-10005-2611

Peterfalvi, A., Miko, E., Nagy, T., Reger, B., Simon, D., Miseta, A., Czéh, B., & Szereday, L. (2019). Much more than a pleasant scent: A review on essential oils supporting the immune system. Molecules, 24(24), 4530. https://doi.org/10.3390/molecules24244530